Н.МӨНХЖИН
Хойд Солонгос руу чиглэсэн газар доогуурх хонгилд хүрэхийн тулд газрын гүн рүү 70 метр уруудах хэрэгтэй болно. Хонгил руу орж гантиг чулуун ханыг нь түшиж толгойгоо бөхийлгөн явсаар Өмнөд Солонгосын арми 1978 онд илрүүлж, дайсныхаа газар доогуурх замд хаалт тавьсан хэсэгт тулж очих ажээ. Энэ хонгилийг Түрэмгийллийн гуравдугаар хонгил хэмээн нэрлэдэг. “Хойдуудын барьж дуусгасан, эсвэл барьж байгаа арваад хонгил байгааг бид мэдэж байгаа. Харин хаагуур нүхэлж, хонгил гаргасныг бид мэдэхгүй” хэмээн Өмнөд Солонгосын хилийн харуулын цэрэг Дае Хун ярилаа.
Пхеньяны дэглэм хоёр долоо хоногийн өмнө цөмийн туршилт хийсний дараа дэлхий даяараа тэднийг зэмлэж, буруутгасан билээ. Хойд Солонгосын нууцлаг, тоталитар дэглэмийн гарт ямар их хөнөөх, устгах чадвар байгааг энэ туршилт дахин сануулсан юм. Гэвч 38-р өргөргөөр хуваагдаж, хоёр сая орчим цэрэг цугласан дэлхийн хамгийн их цэрэгжсэн хил хязгаарын Өмнөд Солонгосын талд цөмийн аюул заналхийлэл хамгийн том санаа зовнил биш ажээ. Газраар орж ирж эзлэх аюул нь хамгийн том заналхийлэлд тооцогдож байгаа юм.
Өмнөд Солонгосын цэргүүд өнөөг хүртэл Хойд Солонгосын барьж байгуулсан газар доогуурх дөрвөн хонгилыг олж илрүүлээд байна. Эдгээрийн зөвхөн нэг нь гэхэд л өмнөд нутаг руу нэг км нэвтэрч орсон байсан бөгөөд нэг цагийн дотор л 30 мянган цэргийг зэр зэвсэглэлийнх нь хамтаар хилийн нөгөө талд аваачих зайтай, чадалтай байжээ. АНУ, Өмнөд Солонгосын цэргүүд хил орчмын бүс нутагт байнга нэгжлэг, самналт хийж, Хойд Солонгосоос зугтаж ирсэн хүмүүсийн мэдээлэлд үндэслэн шинэ хонгил, нүх илрүүлэхийн тулд цэрэггүй бүсэд өрөмдлөг хийдэг байна. Энэ оролдлого тун үр дүн муутай. Учир нь газар доогуурх хонгил нь хэтэрхий гүнд байдаг, дээр нь сэжиг авахуулахгүйн тулд гарцыг нь сайн өнгөлөн далдалсан байдаг аж.
Хойд нутгаас зугтаж ирсэн нэгэн иргэний мэдээллийн тусламжтайгаар Гуравдугаар хонгилийг илрүүлжээ. Эл хонгилийн ханыг нь хар өнгөөр будсан байсан бөгөөд энэ нь нүүрс хайж газар ухсан гэж харуулах гэсэн арга бололтой. Өмнөд Солонгосын Засгийн газар үүнийг “Хойд Солонгосын түрэмгийлэл”-ийн билэгдэл болгон хувиргаж, жуулчдад үзүүлэх болсон юм. Хүйтэн дайны үеийн хуваагдлыг санагдуулах төмөр өргөст утасны хэлтэрхийг хонгилийн аман дээр байх дэлгүүрт зарж байна. Дэлхийн II дайнаас хойш энэхүү өргөст төмөр утас Солонгосын хойгийг хуваасан хэвээр байгаа билээ. “Энэ бол жинхэнэ” хэмээн худалдагч бүсгүй зэвэрсэн хэсгийг нь заан өгүүлэх аж.
Хойд Солонгосын туршуулуудын нууц нүхийг үзэж сонирхдог жуулчдад хил орчмын оршин суугчдын амьдрал бас л сонин санагдана. Өмнөд Солонгосын Taesung-Dong (Эрх чөлөөний ард түмэн) тосгоны 200 орчим оршин суугч цонхоороо шагайхад л Сёочонган голын нөгөө эрэгт байрлах Хойд Солонгосын цэргүүдийг харж болно. Тосгоны иргэдийг жилд хоёр удаа түргэн авахуулж яаралтай нүүлгэн шилжүүлдэг нь болзошгүй түрэмгийлэлд бэлтгэж байгаа хэрэг ажээ. Оройн 11 цагаас хойш хэн ч гэрээсээ гарч болохгүй. Суурины хамгийн том байгууламж нь олон хоног хүрэлцэх хоол унд, бас бус зүйлсийн нөөцтэй газар доорх хоргодох байр. “Тэд бол галын нэгдүгээр шугаман дээр байгаа хүмүүс” хэмээн Өмнөд Солонгосын хилчин өгүүлэв.
Хойд Солонгос 1950 онд өмнөд нутгаа эзэлсний дараа Солонгосын дайн эхэлж, гурван жил үргэлжилсэн билээ. Дөрвөн сая хүний аминд хүрсэн энэ дайны дараа солонгос үндэстэн 38-р өргөргөөр хуваагдан хоёр тусдаа улс болсон юм. Пхеньяны эрх баригчид Солонгосын хойгийг хүчээр нэгтгэх гэсэн хүсэл, санаархлаасаа буцаагүй гэдгийг хилийн бүсэд илэрсэн газар доогуурх хонгилууд сануулж байх шиг.
Гуравдугаар хонгил Өмнөд Солонгосын нийслэл Сөүл хотоос ердөө 40 км-ийн зайд байдаг аж. Эл хонгилийг үзэж буй аялагч жуулчид, сэтгүүлчид Хойд Солонгосын газар нутагт газар доогуур 150 метр ойртож очиж байна гэсэн үг. “Их сонин сэтгэгдэл төрж байна. Энэ хаалтыг сэтлээд нөгөө тал руу нь гармаар санагдаж байна” хэмээн эхнэрийнхээ хамтаар хонгилоор зочилсон АНУ-ын ахмад дайчин Марк Сандерс өгүүлэв.
