З.БАТЦЭЦЭГ
АНУ, Их Британи, Коста Рикагийн олон улсын эрдэмтдийн баг шөнийн цагаар эрвээхэй болон бусад нисдэг шавж гудамжны гэрэл болон бусад гэрлийн эх үүсвэрийг тойрон эргэлддэг нууцыг илрүүлжээ. Энэхүү судалгааг шинжлэх ухааны Nature Communications (NatComms) сэтгүүлд нийтэлсэн байна.
Эрвээхэйг галын халуун татдаг гэж урьд нь үздэг байсан. Зарим шавжнууд үнэхээр галд татагддаг. Гэсэн хэдий ч ихэнх амьтад энэ ангилалд хамаарахгүй.
Өөр нэг онол бол эрвээхэйд гэрэл өөрөө хэрэгтэй. Энэ урвалыг фототакси гэж нэрлэдэг. Шавжнууд харанхуйгаас зайлсхийхийг хичээдэг ч энэ тохиолдолд тэдний бөөгнөрөл нь эргэн тойрондоо эргэлдэхээс илүүтэйгээр дэнлүү, чийдэнг тойрдог.
Өөр нэг таамаглалаар шавжнууд шөнийн гэрлийг сарны гэрэлтэй андуурдаг. Үүний зэрэгцээ, амьтад траекторийн дагуу гэрэлтдэг объектуудын ойролцоо нисдэг.
Энэ асуултыг судлахын тулд судлаачид янз бүрийн гэрлийн эх үүсвэрийг тойрон нисч буй шавжны хөдөлгөөний чиглэлийг нарийн тодорхойлохын тулд гэрэл зургийн хальснаа буулгажээ. Бичлэгийг судалж үзэхэд эрвээхэйнүүд гэрэл рүү нуруугаа эргүүлэхийг хичээдэг болохыг харуулсан. Энэ бол гэрлийн хариу урвал гэж нэрлэгддэг зан үйл юм. Орбитын траекторууд нь ажиглагдсан моментуудын зөвхөн нэг нь болж хувирсан. Шавжнууд гэрлийн дор шууд нисэх үед тэд араар нь өнгөрөхдөө дээшээ нумарч, дэнлүү рүү нуруугаа харуулж шууд дээшээ нисэн, зогсоод буцаж доош шумбав. Хамгийн сонирхолтой нь гэрлийн эх үүсвэрийн дээгүүр шууд нисэх үед шавжнууд толгойгоо эргүүлж, гэрэл рүү дахин эргэж, харин огцом доошилдог байв.
Орчин үеийн гэрэлтүүлэг гарч ирэхээс өмнө тэнгэр нь өдөр, шөнөгүй газраас илүү гэрэл гэгээтэй байсан тул тогтвортой чиг баримжаагаа хадгалах гэж найдаж буй шавжнуудад нэлээд найдвартай дохио болж өгдөг байв. Шавжуудыг тойрог хэлбэрээр нисэхэд хүргэдэг хиймэл гэрэлтүүлэг харьцангуй саяхан гарч ирсэн гэж мэргэжилтнүүд тэмдэглэв.
Шавжны олон янз байдлыг хадгалахын тулд гэрлийн бохирдлыг бууруулах шаардлагатай байгааг судлаачид хэлж байна.
Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин
2024 ОНЫ ХОЁРДУГААР САРЫН 6. МЯГМАР ГАРАГ. № 25, 26 (7269, 7270)
