Сар шинийн буузны хулгайчийг бол буурин дээр нь барьж болно. Даанч эрхэм гишүүд бууз хулгайлж доошоо орохгүй. Модны хулгайчийг ууланд нь барьж чадаж байна. Харин УИХ-ын гишүүд уулнаас мод унагахгүй. Ийм “жижигхэн хулгайч” Төрийн ордноос лав олдохгүй. Тодруулбал, халдашгүй дархан эрхтэй гишүүд үйлдэл дээрээ баригддаг гэнэн гэмт хэрэгтнүүд биш юм. Тэд казинодно, эсвэл банк дампууруулна. Ийм хэрэг мандаж Монголын парламентын түүхэнд дуулиан болж байсан удаатай. Гэхдээ тэднийг газар дээр нь барьсан удаа байхгүй. УИХ-ын гишүүдийг гэмт хэрэг үйлдэж байхад нь газар дээр нь барьж аваад бүрэн эрхийг нь түдгэлзүүлэх тухай хуу­лийн төслийг парламент хэлэлцэж эхлээд байна. Төслийг Төрийн тэргүүн өнгөрсөн зургадугаар сард санаачилсан юм. Хуулийн төсөл хоёрхон заалттай. Хамгийн инээдтэй нь нэг заалтыг нь гишүүд аваад хаячихсан. Тэр нь ги­шүүдэд огтхон ч таа­лаг­даагүй. Тэдний эмзэг цэ­гийг хатгасан болохоор тэр. Гишүүдийн инээд, эгдүүг хүргэсэн хуулийн төслийг эхлээд бүтнээр  нь танилцуулъя.

МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ТУХАЙ ХУУЛЬД ӨӨРЧЛӨЛТ

ОРУУЛАХ ТУХАЙ

1 дүгээр зүйл. “Мон­гол Улсын Их Хурлын тухай” хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.9-дэх хэсгийг дор дурдсанаар өөрчлөн найруулсугай.

1/  6.9. Дор дурдсан тохиолдолд гишүүний бү­рэн эрхийг түдгэлзүүлэх саналыг Улсын ерөнхий прокурор Улсын Их Ху­ралд оруулж шийдвэр­лүүлнэ:

6.9.1. гэмт хэрэг үйлдэж байхад нь буюу хэргийн газарт нотлох ба­римттайгаар баривчилсан;

6.9.2. гэмт хэрэгт хол­богдуулан яллагдагчаар татах зайлшгүй шаард­лагатай тохиолдолд мөр­дөн байцаагчийн саналыг үндэслэн гэжээ.

Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны хурал­даа­наар анхны хэлэл­цүүлгийг хийх үеэр 6.9.2 дахь заалтыг дэмжээгүй юм. Одоо “Гэмт хэрэг үйлдэж байхад нь буюу хэргийн газарт нотлох ба­римт­тайгаар барив­чил­сан” гэсэн ганцхан заалт­тай төсөл чуулганд бий. Хассан заалтын тухайд олон гишүүнийг нэлээд айлгасан сураг байна. Аргагүй л дээ. Өм­нө нь байсан энэ хуулийн заал­таас болж зарим ги­шүүн шоронд орж, зарим нь дээлээ нөмрөх дөхсөн.  Энэ тухай цухас дурдъя. 1999 онд казиногийн хэргээр гурван гишүүний бүрэн эрхийг түдгэл­зүүл­сэн удаатай. Тэд зохих ял авч шоронд суусан нь Мон­­голын парламентын түүхэнд тохиолдсон анхны гэмт хэргийн дуулиан байв.

Дараа нь 2004-2008 оны парламентын үед У.Хү­­рэлсүх, Г.Зан­дан­ша­тар, Т.Бадамжунай нарыг Хадгаламж банкны 14 тэр­бум төгрөгөөр казинод­сон хэрэг мандсан. Тэд­ний бүрэн эрхийг түд­гэлзүүлэх тухай УИХ-аар хэлэлцээд тухайн үед олонх байсан намын ги­шүүд нь гурван нөхрөө танхимдаа авч үлдэж чад­сан. Энэ бол газар дээрээ баригдсан үйлдлүүд биш байлаа. Гэхдээ ийм хэр­гийг шалгаж илрүүлж бол­дог хуулийн орчин байсан, харин өнөөдөр байхгүй. Тэр үед хэрэг­жүүлж бо­лохоор хуулийн заалт бай­сан учир гурван гишүүн аавын хаалгыг татаж, гу­рав нь арай гэж мултарч үлдсэн юм. Мөн өнгөрсөн парламентад экс гишүүн Д.Дондогийн гэх хэрэг мандаж байлаа. Түү­ний бүрэн эрхийг түд­гэлзүүлэх хүсэлтийг Ул­сын ерөнхий прокурор хоёр удаа УИХ-д ирүүлсэн ч “Ийм заалт ямар ч хуульд байдаггүй” гэсээр Хууль зүйн байн­гын хорооноос буцаасан юм.

Өмнө нь хуулийн ямар заалт байсан тухай эргэн сануулъя.  УИХ-ын ги­шүүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэхтэй холбоотой асуудлыг 2006 оны нэгдүгээр сарын 26-нд баталсан Монгол Улсын Их Хурлын тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 9 дэх хэсэгт зохицуулсан боловч “6.9.2. гишүүнд холбог­дуулан эрүүгийн хэрэг үүсгэсэн бөгөөд Улсын ерөнхий прокурор түүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх тухай саналыг Улсын Их Хуралд оруулсан” гэсэн заалтыг 2010 оны арванхоёрдугаар сарын 30-нд хүчингүй болсонд тооцсон. Харин 6.9.1. “гэмт үйлдлийнх нь явцад, эсхүл гэмт хэргийн газарт эд мөрийн баримттай нь баривчилж, улмаар бүрэн эрхийг нь түдгэлзүүлэх тухай саналыг Улсын ерөнхий прокурор Улсын Их Хуралд оруулсан” гэ­сэн заалтыг Үндсэн хуу­лийн цэцийн 2012 оны хоёрдугаар сарын 15-ны өдрийн 02 дугаар тог­тоо­лоор “Үндсэн хуулийн Хорин есдүгээр зүйлийн 3 дахь хэсгийн “Улсын Их Хурлын гишүүн гэмт хэ­рэгт холбогдсон тухай асууд­лыг Улсын Их  Хур­лын  чуулганаар  хэ­лэл­цэж,  бүрэн эрхийг нь түдгэлзүүлэх эсэхийг шийд­­­­вэрлэнэ”, Арван дөрөвдүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгийн “... хүн бүр хууль, шүүхийн өмнө эрх тэгш байна.”, мөн зүйлийн 2 дахь хэсгийн “Хүнийг ... эрхэлсэн ажил, албан ту­шаал... -аар нь ялгаварлан гадуурхаж үл болно” гэс­нийг тус тус зөрчсөн бай­на” гэж үзэн хүчингүй болгожээ.

Иймд гишүүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх эрх зүйн зохицуулалт дутуу учир гишүүнийг Авлига, албан тушаалын хэрэгт холбогдуулан шалгах зайлш­­гүй шаардлага үүс­сэн тохиолдолд зохи­цуулах хуулийн орчин хэрэгтэй гэж үзээд Төрийн тэргүүн дээрх төслийг санаачилсан гэх. Гэхдээ энэ бол шинэ санаа биш. Өмнө нь ч олон удаа ярьж байсан, одоо ч үргэлжилж байгаа сэдэв. Энэ удаа­гийн парламентаас ч мөн дэмжлэг авахгүй гацах төлөвтэй байна. Төслийг гацаахгүйгээр баталъя гэвэл ганцхан заалттай үлдээх нь УИХ-ын ги­шүүдэд ашигтай. Дахин хэлэхэд тэд гэмт үйлдэл дээрээ баригддаг гэнэн хүмүүс биш. Тий­мээс ийм хэргээр барьж гишүүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх заал­тыг үг дуугүй зөвшөөрч байгаа хэрэг.

Хэрэв баталчихвал ямар ухаантан ийм хууль зохиосон юм бол гэж га­даадынхан гайхах биз.  Гадаад гэснээс УИХ-ын гишүүд голдуу мөнгө, ав­лигын хэрэгт холбогдсон байж болзошгүй тухай мэдээлдэг. Зарим нь АТГ-т байцаагдсан удаатай. Гишүүд мөнгө төгрөгийн асуудлаа гадаадад гарч зохицуулдаг сураг байсан. “Нааш ирээд намайг бариарай” гээд Төрийн ордон, томруулвал Мон­голдоо мөнгө төгрөг өгч, авалцдаг мангар хүмүүс ч биш гэнэ. Тэгэхээр дээрх хуулийг батлах шаардлага байна уу. Ерөнхийлөгч санаачилсан болж, гишүүд баталсан дүр үзүүлэвч эцсийн дүн нь адилхан. Хэн гэдэг ги­шүүнийг ч хэргийн газарт барьж чадахгүй. Хэрэв үйлдэл дээрээ баригдвал хамгийн  азгүй гишүүн тэр болно.