Д.ГЭРЭЛ


Хүний эрхийн үндэсний комиссынхон өчигдөр хорих байгууллага дахь хүний эрхийн зөрчилтэй холбоотой мэдээллийг хууль тогтоогчдод өгөв. Тодруулбал, Ж.Бямбадорж дарга хорих ангид ял эдэлж байгаа хүмүүжигчдийн хөдөлмөрлөх эрхийн тухай илтгэл тавьсан юм. Энэ үеэр УИХ-ын гишүүн О.Баасанхүү “Хүний эрхийн Үндэсний Комиссоос жил бүр илтгэл, тайлан, зөвлөмж гаргадаг ч үр дүнгүй байна. Манай улсын хүний эрхийн тухай хууль, тогтоомж болохгүй байна уу” гэсэн бол УИХ-ын гишүүн Ж.Батзандан “1990 оноос хойш хүнлэг, энэрэнгүй нийгмийг цогцлоохоор хичээж байгаа ч хүний амь нас, үнэ цэнэ алга. Хурдан морь 100 сая төгрөгөөр үнэлэгдэж байхад Монгол хүний амь нэг сая төгрөгөөр үнэлэгдсэн тохиолдол байна. Хүний эрхийг хамгаалах шинэ тогтолцоог бий болгох хэрэгтэй. Хүний эрхийн Үндэсний Комисс зөвхөн зөвлөмж, илтгэл хүргүүлсэн төдийнхнөөр ажлаа хиймээргүй байна. Тиймээс хэрхэн үр дүнтэй болгох талаар УИХ-тай нягт хамтран ажиллах шаардлагатай” хэмээв. Үүнд ХЭҮК-ын дарга Ж.Бямбадорж “Илтгэл бол манай байгууллагын ажлын тайлан биш гэдгийг онцолмоор байна. Олон Улсын хэмжээнд хүлээн зөвшөөрөгдсөн конвенцид тусгасны дагуу Монгол Улсын хүний эрхийн байдалд дүгнэлт хийж байгаа хэрэг. Энэ зөвлөмжийнхөө хүрээнд хууль тогтоох байгууллагад шийдвэр гаргуулахаар илтгэлээ тавьдаг. Монгол хүний үнэ цэнийг баталгаажуулахаар дэлхий дахины жишгийг судалж байна” гэлээ. Дэд хорооны гишүүд хорих ангийн ажилчид, ялтан, сэжигтнүүдийн эрхийн талаар түлхүү асууж байлаа. Тухайлбал, УИХ-ын гишүүн Д.Лүндээжанцан “Урьдчилан саатуулах байр, хорих ангуудын нэгдсэн стандарт зайлшгүй шаардлагатай байна. Олон ч жил ярьж байгаа. Урьдчилан саатуулах байр хорих байр биш. Гэм буруутай нь тогтоогдоогүй байхад хэрэг хүлээлгэхийн тулд эрүүддэг байдлыг зогсоох нь зүйтэй. Хяналтын үр нөлөөг өндөр болгох оновчтой шийдэл дутагдаж байна. Ялтнаар ажил хийлгүүлэх боломж нэг үеэ бодвол сайжирч байгаа. Харин хорих ангид ажиллаж байгаа ажилтнуудын хувьд ажлын нөхцөл хүнд байдаг” гэв. Хүний эрхийн Үндэсний Комиссын гишүүн П.Оюунчимэгийн хэлснээр Монгол Улсад 25 төвлөрсөн хорих анги байгаагаас баривчлах ял эдлүүлэх нэг анги, жирийн дэглэмтэй 11 хорих анги, чанга дэглэмтэй 11 хорих анги, онцгой дэглэмтэй нэг хорих анги, нэг гяндан байна. Хорих ангийн одоогийн тогтолцоогоор ялтныг хөдөлмөр эрхлүүлэх боломж бололцоо хомс. Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх тухай хуулийн 120 дугаар зүйлийн 120.6 дахь хэсэгт зааснаар чанга, онцгой дэглэмд ял эдлэж байгаа ялтныг хорих байгууллага зөвхөн өөрийн үйлдвэрлэл дээр ажиллуулахаар хуульчилсан байдаг байна. Гэтэл үйлдвэрлэл эрхэлдэггүй чанга дэглэмтэй хорих ангиудад ял эдлэж байгаа хүмүүсийн хувьд хөдөлмөр эрхлэх боломж хязгаарлагдаж, тэр хэмжээгээр хуулиар хүртэх хөнгөлөлт, цалин хөлсийг авч чаддаггүй. Чанга дэглэмтэй 11 хорих ангийн дөрөвт нь л үйлдвэр байгаа бөгөөд тэдгээр үйлдвэрт ажлын байрны хүрэлцээ муу, ялтнуудад хөдөлмөр эрхлэх боломж тэгш бус байдаг аж.Тиймээс хууль эрх зүйн орчныг сайжруулж, хорих байрны нэгдсэн стандартыг бий болгох, хорих байгууллагуудыг үйлдвэржүүлэх, ялтнуудыг нийгэмшүүлэхэд түлхүү анхаарах цаг болжээ гэдгийг албаны хүмүүс хэлж байгаа юм. Хүний эрхийн Үндэсний коммист ирсэн гомдол, өргөдлийн дийлэнх хэсгээс сэжигтнийг хэрэг бүртгэл, мөрдөн байцаалтын шатанд дарамталдаг байдал ажиглагдсан байна. Энэ нь камераар тоноглогдсон өрөө тасалгаанд байцаалт авдаггүйтэй холбоотой аж. Гомдлын мөрөөр шалгахад гэрчгүйн улмаас дарамталсан эсэх нь тогтоогддоггүй байна.