Э.МИЙГАА
Атлантын далайн доорх чулуулгийн гүнд судлаачид 66 сая жилийн өмнө дэлхийтэй мөргөлдсөн асар хүчтэй астероидын үлдээсэн мөргөлтийн нүхийг илрүүлжээ. “Nadir Crater” хэмээн нэрлэгдсэн энэ байгууламж дэлхийн геологийн түүхэнд маш чухал нээлт хэмээн эрдэмтэд үнэлж байна.
Энэхүү кратер нь Баруун Африкийн эрэг орчмын Гвинейн өндөрлөгөөс баруун тийш ойролцоогоор 400 км зайд, Атлантын далайн ёроолд оршдог. Шинжилгээгээр ойролцоогоор есөн км диаметртэй, 300 метрийн гүнд байрлах энэхүү байгууламж олон сая жилийн турш далайн тунамал чулуулагт дарагдан нуугдаж байжээ.
Судлаачид энэхүү мөргөлтийг 66 сая жилийн өмнө үлэг гүрвэлүүд мөхсөн гэж үздэг Кретэйцийн төгсгөл үеийн катастрофын үед болсон гэж үзэж байна. Энэ нь Мексикийн Юкатаны хойгт орших алдарт Chicxulub Crater-ийн үүсэлтэй нэгэн цаг үед тохиолдсон байх өндөр магадлалтай бөгөөд зарим судлаачид үүнийг “хоёрдогч мөргөлт” буюу дэлхийтэй дараалан мөргөлдсөн биетийн ул мөр байж болохыг таамаглажээ.
3D сейсмик өгөгдлийн шинжилгээгээр уг мөргөлтийг 400–500 метрийн диаметртэй астероид дэлхийтэй мөргөсний үр дүнд үүссэн болох нь тогтоогдсон.
Мөргөлтийн агшинд гадаргын чулуулгууд хайлж, төвийн хэсэгт “өргөгдсөн бөмбөгөр” бүтэц үүссэн. Ойролцоогоор 800 метр хүртэл өндөр цунами үүссэн байх магадлалтай ба асар хүчтэй газар хөдлөлт болон дэлхийн царцдасын хэмнэлд түр зуурын өөрчлөлт орсон гэж үздэг. Энэ бүхэн тухайн үеийн экосистем, уур амьсгал, далайн урсгалд хүчтэй нөлөө үзүүлсэн байх өндөр магадлалтай гэж эрдэмтэд дүгнэжээ.
Энэхүү нээлтийг Шотландын Хериот-Ваттын их сургуулийн геологич доктор Уисдиан Николсон болон түүний баг 3D сейсмик өгөгдлийн дэвшилтэт технологиор анх илрүүлсэн байна. Шинэчилсэн дүрслэлээр кратерийн төвийн өргөгдөл, ирмэгийн хугарал, тунамал чулуулагийн чиглэл, гүнзгий давхаргын бүтэц зэргийг гайхалтай тодорхой харуулжээ. Судлаачид “дэлхийн түүхийн хамгийн сайн хадгалагдсан далайн доорх мөргөлтийн ул мөр” хэмээн үнэлж байна.
Эрдэмтдийн үзэж буйгаар энэ нээлт нь дэлхий дээрх усан орчны мөргөлтийн үйл явц хэрхэн өрнөдгийг ойлгоход асар их хувь нэмэр оруулна. Мөн дэлхийд дахин ижил төрлийн сансрын биет ойртон ирэх үед ямар физик, геологийн хариу урвал үүсэхийг судлахад чухал суурь өгөгдөх юм. Ойрын хугацаанд судалгааны баг уг бүсэд гүн өрөмдлөгийн ажил явуулж, чулуулгийн дээж авч, нас болон эрдэс зүйн найрлагыг нарийвчлан тодорхойлох төлөвлөгөөтэй байна.
Атлантын далайн гүнд орших “Nadir Crater” бол дэлхийн өнгөрсөн үеийн сүйрлийн нэгэн чимээгүй гэрч юм. Энэ нээлт нь бидний гарагийн түүхийг дахин сөхөж, дэлхий болон сансрын орон зай ямар гүн холбоотойг дахин санууллаа.
“Nadir Crater бол усан дорх сансрын мөргөлтийн хамгийн тод баримт. Энэ бол дэлхий өөрөө бидэнд түүхээ ярьж буй нэг хэлбэр юм” хэмээн доктор Уисдиан Николсон хэлсэн байна.
Эх сурвалж: zms.mn
