П.АМГАЛАНБАЯР

Монгол Улсын боловсролын салбарт нэгэн томоохон үйл явдал тохиосон нь Орос, Монголын тэргүүлэх их, дээд сургуулиудын ректоруудын анхдугаар чуулга уулзалт байлаа. Тус чуулга уулзалтыг сурвалжлахаар Бүгд Найрамдах Буриад Улсыг зорьсон юм.

Биднийг зорьсон газартаа хүрэхэд Буриад улсын зон олон маань  найрсгаар тосон авав.  Улаан-Үд хот маань ч үзэсгэлэн төгөлдөр байгалийн төрхөө дэлгэн угтсан юм.

Буриадын их сургууль, МУИС-ийн хамтарсан “Монгол хэл, соёлын төв” нээгдлээ

Сурвалжлагаа ОХУ-ын Бүгд Найрамдах Буриад Улсын Буриадын Их Сургуулийн “Монгол хэл, соёлын төв”-ийн нээлтээс эхлүүллээ. Сургалт, судалгааны цогц орчныг бүрдүүлсэн “Монгол хэл, соёлын төв”-өөр дамжуулан Буриадын болон бусад орны оюутан, судлаачид монгол хэл, соёлыг сонирхон судлах боломж бүрдэж буйгаараа онцлогтой. Ингэснээр Монгол хэмээх ондоошлыг тодотгох эх хэл, соёл маань дэлхийд түгэх  нэгэн томоохон үүд хаалга нээгдэж байна. Мөн “Монгол хэл, соёлын төв”-ийг МУИС хамтран байгуулсан гэдгээрээ онцлог. 

“Монгол хэл, соёлын төв”-ийн нээлтийн арга хэмжээнд Боловсролын сайд П.Наранбаяр, ОХУ-ын Шинжлэх ухаан, дээд боловсролын дэд сайд К.И. Могилевский, Буриад Улсын Тэргүүн А.С. Цыденов, Монгол Улсын Их Сургуулийн ректор, профессор Б.Очирхуяг, Буриадын их сургуулийн ректор, эрдэмтэн багш нар болон хоёр орны албаны төлөөлөл оролцлоо.

Энэ үеэр  Боловсролын сайд П.Наранбаяр “Монгол хэл, соёлын төв”-ийг Буриад Их Сургуульд  байгуулж байгаад баяртай байна. ОХУ бол Евразийг дамнаж оршдог том гүрэн.  Тийм ч учраас Евразийн олон улсууд  энд хүрэлцэн ирж, монгол  хэлийг үзэх, суралцах боломж бүрдэх юм.   “Монгол хэл, соёлын төв”-ийн  үйл ажиллагааг МУИС болон  Боловсролын яамнаас дэмжиж ажиллахаа илэрхийлж байна” гэлээ.

Харин Буриад Улсын  их сургуулийн  ректор Алдар Валерьевич Дамдинов “Орос, Монголын тэргүүлэх их, дээд сургуулиудын ректоруудын анхдугаар чуулга уулзалт болон “Монгол хэл, соёлын төв”-тэй болж буй нь хоёр улсын хоорондох маш том үйл ажиллагаа болж байна.

Буриад болон Монгол Улс хоорондоо ахан дүүсийн нягт холбоотой.  Эрт цагаас манай хоёр улсын эрдэмтдийн хоорондын хамтын ажиллагаа  маш сайн байсан” хэмээв.

“Монгол хэл, соёлын төв”-ийн үйл ажиллагааны онцлогоос дурдвал, монгол хэлний хичээлийг тогтмол заахаас гадна, монгол хэлний түвшин тогтоох шалгалтыг стандартын дагуу авах юм байна. Түүнчлэн  соёлын арга хэмжээ, сургалт семинар зохион байгуулах боломжтой гэдгээрээ онцлог.

Мөн МУИС-аас монгол хэл, соёлын чиглэлээр боловсруулсан сурах бичиг, гарын авлага нийлүүлэхээс гадна мэргэжлийн багш, судлаачдыг томилон ажиллуулах юм байна.  Энэ талаар МУИС-ийн ректор Б.Очирхуяг ““Монгол хэл, соёлын төв”-ийг анх байгуулахаас эхлээд хамтарч  ажиллаж байгаад баяртай байна. МУИС-ийн хувьд Монгол Улсаараа нэрлэгддэг ганц их, дээд сургууль.Бидний хамгийн чухал зорилтын нэг бол монгол хэл соёлоо хамгаалах, судлах, залуу үедээ өвлүүлэх. Энэ хүрээнд олон жилийн турш хамтран ажилласан Буриадын Их Сургуульд  монгол хэл, соёлын төвийг нээж буй явдал юм. Цаашид энэ төвийн үйл ажиллагааны хүрээнд олон чухал ажлыг хийхээр  ажиллаж байна.Тухайлбал, хүний нөөцийн асуудал дээр анхаарна. Мөн  МУИС-ийн шилдэг багш, судлаачдыг тус төвд ажлуулан монгол хэл, соёлын талаар сургалт, судалгаа хийнэ” гэсэн юм.

Буриад Улсын Засгийн газрын тэргүүний тэтгэлэгээр 135 оюутан суралцаж байна

Монгол, Оросын их сургуулиудын ректоруудын чуулга уулзалт долоодугаар сарын 4-6-ны хооронд болж олон чухал асуудлыг хэлэлцлээ. Хоёр улсын дээд боловсролын салбарын хамтын ажиллагааны талаар санал солилцож, ОХУ-ын Засгийн газрын тэтгэлгийн хэмжээг нэмэгдүүлэх саналыг Оросын талд дахин дэвшүүлсэн юм. ОХУ-д өнөөдрийн байдлаар нийт 2000 мянга орчим оюутан суралцаж буй. Тэднээс 153 нь Бүгд Найрамдах Буриад улсад суралцаж байна. Мөн тэдгээр оюутнаас 135 нь Буриад Улсын Засгийн газрын тэргүүний тэтгэлгээр суралцаж буй.

Чуулга уулзалтын үүдний танхимд их дээд сургуулиудын оюутнуудын эрдэм, шинжилгээний ажлын үр дүнд бүтсэн бүтээгдэхүүн, бүтээлийг багш, оюутнууд танилцуулж байсан юм. Тус үзэсгэлэнд эмийн ургамлаар хийсэн бүтээгдэхүүн, сувинер гээд хүмүүсийн анхаарлыг татахуйц сонирхолтой зүйлүүд байв.

Энэ үеэр Монгол, Оросын их сургуулиудын ректоруудын чуулга уулзалтын талаар  Буриад Улсын Тэргүүн А.С.Цыденовын сэтгэгдлийг хуваалцлаа. Тэрээр  “Монгол, Оросын их сургуулиудын ректоруудын чуулга уулзалтын хүрээнд боловсролын салбарт олон чиглэлээр хамтарч ажиллах санамж бичгүүдэд гарын үсэг зурлаа.

ОХУ-д Буриад улсын  боловсрол түвшин дээгүүрт ордог.  Бүгд Найрамдах Буриад улсад Доржи Банзаровын нэрэмжит Буриад Улсын Их сургууль,  Зүүн Сибирийн Технологи, Удирдлагын Улсын Их Сургууль, Буриадын Улсын Хөдөө аж ахуйн академи гэсэн тэргүүлэх гурван их сургууль бий. Эдгээр нь ОХУ-ын томоохон тэмцээнд тэргүүн байр эзэлсэн. Жишээлбэл, Хөдөө ахуйн академи  825 мянган рублийн шагналыг авсан. Үүнээс харахад  манай улсын тэргүүлэх боловсролын  гурван сургууль лаборатори, шинжлэх ухаан, анагаах зэрэг бүх чиглэлээр хөгжиж байгаа нь харагдаж байна.

Мөн Бүгд Найрамдах Буриад улс монгол оюутнуудыг хүлээж авахаас  гадна өөр бусад олон улсаас  суралцдаг. Тиймээс олон улсын оюутнуудтай холбоотой  байх боломжтой гэсэн үг. Цаашид манай улсын  зүгээс  боловсролын салбарт чадах бүхнээ хийх  болно гэдгийг хэлье.  Тиймээс манай улсыг сонгон ирж суралцаасай гэж хүсэж  байна” гэлээ.

Боловсролын сайд П.Наранбаяр “Уулзалтын хүрээнд бид цаашид монголд ажиллаж буй  орос хэлний багш нарыг чадавхжуулах богино хугацааны сургалт  авах саналаа хэлэхэд найрсгаар хүлээж авлаа. Бид бол мөнхийн хөрш улсууд. Мөнхийн энх тайванч зарчмаар зэрэгцэн орших ёстой  гэж хардаг. Үүний үндэс боловсрол гэж харж байна. Мөн ОХУ-ын ерөнхийлөгчийн зарлигаар 2030 он гэхэд  25, 2040 он гэхэд 50  олон улсын түвшинд нийцсэн оюутны хотхоныг байгуулах зарлиг гарсан. Үүний хүрээнд Буриад Улсын их сургууль 500 оюутны багтаамжтай  хотхоны бүтээн байгуулалтын ажлыг дараа жилээс эхлүүлэн 2029 онд ашиглалтад оруулахаар төлөвлөж Буриад улсад  байгуулахаар болсон байна. Ингэснээр монгол оюутнууд хэлний бэлтгэлд сурах, цаашлаад бусад сургуулиуд  суралцах боломж бүрдэх юм” гэлээ.

Оюутан солилцооны  хөтөлбөрийг илүү хөгжүүлэх хэрэгтэй

Тус чуулга уулзалтад Монголын талаас Монгол Улсын их сургууль, Шинжлэх ухаан, технологийн их сургууль, Анагаахын шинжлэх ухааны их сургууль, “Этүгэн”, “Идэр” их сургууль зэрэг 12 их сургуулийн 57 төлөөлөгч оролцсон бол Оросын Холбооны Улсын М.В.Ломоносовын нэрэмжит Москвагийн улсын их сургууль, Новосибирскийн улсын техникийн их сургууль, Москвагийн олон улсын харилцааны дээд сургууль, Алс Дорнодын зам харилцааны улсын их сургууль, Доржи Банзаровын нэрэмжит Буриадын улсын их сургууль, Томскийн политехникийн их сургууль, Санкт-Петербургийн нэгдүгээр анагаах ухааны их сургууль зэрэг 54 их сургуулийн 63 төлөөлөгч оролцсон юм. Энэ үеэр чуулга уулзалтад оролцож төлөөлөгчдийн байр суурийг сонслоо. Эрхүүгээс зорин ирсэн түүхч, монгол судлаач түүхийн ухааны доктор, профессор Евгений Ивановичийн сэтгэгдлийг хуваалцлаа. Тэрээр “Уг чуулга уулзалт нь анхных гэдгээрээ онцлог. Хэдийгээр бид 100 гаруй жил боловсрол, шинжлэх ухааны салбарт хамтран ажиллаж байгаа, хамтарсан ном зохиол бичсэн ч гэсэн  хамтын ажиллагааг цогц хэлбэрээр нь авч үзэх  асуудалд анхаарлаа бага хандуулж иржээ. Тиймээс уг чуулга, уулзалт дараагийн шатны хамтын ажиллагаанд түлхэц өгнө гэж бодож байна.

Би Дорно дахины түүх болон Монголын түүхийг  орос, монгол оюутнуудад зааж байсан. Харин одоо Буриадын Их сургуульд Монголын шашны түүхийн лекц уншихаар уригдаад байна.. Уг чуулга уулзалтын хүрээнд яригдаж буй нэг гол асуудал оюутан солилцоо. Оюутан солилцооны хөтөлбөр дутагдалтай байгаа гэж хардаг. Тиймээс  үүнд илүү анхаарч,  хоёр талын хамтарсан  хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлэх  хэрэгтэй” гэсэн юм.

Орос, Монголын тэргүүлэх их, дээд сургуулиудын ректоруудын анхдугаар чуулга уулзалтын үеэр олон чухал асуудлыг хэлэлцэхээс гадна хамтран ажиллах санамж бичигт гарын үсэг зурсан юм. Энэ талаар СУИС-ийн сургалт эрхэлсэн проректор Д.Одсүрэн “Манай сургууль Дорнод Сибирийн  Соёл урлагийн их сургуультай у  олон жилийн хамтын ажиллагаатай. Энэ жил ч гэсэн мөн хамтын ажиллагаагаа шинэ түвшинд хүргэж, бүтээлч үйлдвэрлэлийн хүрээнд хамтран ажиллахаар тохиролцлоо. Мөн Москвагийн  олон улсын харилцааны  дээд сургуультай соёл хоорондын  харилцааны чиглэлээр хамтын ажиллагааны  гэрээ байгууллаа.  Цаашид уг  форумын үеэр танилцсан их, дээд сургуулиудтай хамтран ажиллах, оюутан, багш  солилцоо болон харилцан судалгааны уран бүтээлийн чиглэлээр ажиллах  болно” гэлээ.

Боловсролын салбарт түүхийн томоохон үйл явдал болон бичигдэх Орос, Монголын тэргүүлэх их, дээд сургуулиудын ректоруудын чуулга уулзалт ийнхүү анх удаагаа амжилттай зохион байгуулагдлаа.

Үргэлжлэл бий.

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин

2025 ОНЫ ДОЛООДУГААР САРЫН 8. МЯГМАР ГАРАГ. № 128 (7625)