Ч.ЗОТОЛ

Зөвлөлдөх санал асуулга явуулах тухай хуулийн төслийг УИХ намрын чуулганаараа хүч түрэн баталж байв. Тэгвэл хаврын чуулганы эхэнд зөвлөлдөх санал асуулга явуулах зөвлөлийг нүд ирмэх зуур  байгуулж, санал асуулгын эхний шатаа  орон даяар эхлүүлээд авлаа. Тэр нь Үндсэн  хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах талаар зургаан сэдэвтэй. Статистикийн газар Монгол Улсын иргэдийн бүртгэлээс санам­саргүй түүврийн ар­гаар 1570 иргэнийг сон­гож хэлэлцүүлэгт оруул­на. Сонгогдсон хүмүүс хаа­нахын хэн байх нь нууц гэж байгаа. Ажлын хэсэг энэ талаар эхний өдөр мэдээлэхдээ 1570 ир­гэнийг хамруулна  гэсэн. Тэгвэл дараагийн өдөр нь 1570 өрх байна гэв. Тухайн өрхийн сонгуулийн насанд хүрсэн ир­гэнийг 27-60 хүртэл насаар нь эрэмбэлэн жаг­саана. Тэгээд нэгийг нь сонгоно гэх. Түүний тулд 200 сая төгрөг зар­цуу­лахаар төсөвлөжээ. Сонгогдсон иргэдээс Үндсэн хуулийг өөрчлөх үү, үгүй юу” гэсэн ганц л хариулт авна. Харин юуг нь яаж өөрчлөхийг УИХ дахь 65-ын бүлэг шийднэ.  Магадгүй зөвшөөрсөн ч, эс зөвшөөрсөн ч “Ард түмнээс асуусан,  зөвлөлдсөн. Иргэд тэг гэсэн”  гээд  эрх баригч нам суудлаа бөхөлж, эрхээ дархлах зүйлийг өөрчлөлт нэрээр Үндсэн хуульд оруулах гэж  байна уу даа. Түүний цаана ч бас  асуулт гарч  байна. Тэр нь зөвлөлдөх санал асуулгаар халхавчилсан   Ерөнхийлөгчийн  сон­гууль эхэлчихэв үү гэсэн хард­лага дагуулж буй юм. Ажлын хэсгийнхэн, Зөв­лөл­дөх зөвлөл гээчийн үг яриа, үйлдлүүд хүртэл эхнээсээ ийм сэтгэгдэл тө­рүүлж байгаа нь нууц биш. Эхний жишээ 1570 иргэн байснаа, өрх болж хувирсан явдал.  Ажлын хэсэг, Зөвлөлдөх зөвлөлийн бүтцийг аваад үзье. Зөвлөлдөх зөвлөл нь найман гишүүний бүрэлдэхүүнтэй.Гадаад хэргийн сайд асан Ц.Гомбосүрэн, Төрийн хошой шагналт, хөгжмийн зохиолч Н.Жанцанноров, Улсын Бага хурлын гишүүн, АИХ-ын депутат “иргэн” Д.Ламжав, МХАҮТ-ын Ерөнхийлөгч Б.Лхагважав, МУИС-ийн Хуульзүйн сургуулийн багш, ҮХЦ-ийн гишүүн асан Ц.Сарантуяа, Олон нийтийн сүлжээний зөвлөх Д.Сүхжаргалмаа, Ган­дантэгчинлэн хийдийн тэргүүн хамба, АИХ-ын депутат, Үндсэн хууль батлалцсан Д.Чойжамц, Шинжлэх Ухааны академийн тэр­гүүн дэд ерөнхийлөгч Д.Чулуунбаатар нарыг нэг баг болгожээ. Үүнээс  Үнд­сэн хууль ярьдаг “иргэн” Д.Ламжавыг ийнхүү “чоно” болгож,  нийгмийн эрх ашгийн төлөө зоригтой дуугар­даг, Иргэний хөдөл­гөөний намын дэд дарга  Д.Сүхжаргалмаа, саяхандаа Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийн талаар сөрөг байр суурь илэрхийлж явсан МХАҮТ-ын Ерөнхийлөгч Б.Лхагважав нарыг “хонь” болгожээ гэж л харагдаж  байна.

 Зөвлөлдөх санал асуулгыг зохион байгуу­лахад туслалцаа үзүүлэх үүрэг бүхий ажлын хэсгийг УИХ-ын гишүүн Д.Лүндээжанцан ахалж УИХ-ын гишүүд, Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газар, УИХ-ын тамгын газрын эрх бүхий албан тушаалтнууд багтжээ. УИХ-ын гишүүн, Тө­рийн байгуулалтын байн­гын хорооны дарга Н.Энхболд, УИХын ги­шүүн Г.Занданшатар, Ард­чил­сан намын бүлгийн дарга Д.Эрдэнэбат, УИХ-ын гишүүн Ж.Батзандан, Я.Содбаатар, ЗГХЭГ-ын дарга Ж.Мөнхбат нар туслалцаа үзүүлэх ажлыг зохион байгуулна. Мөн мэргэжил арга зүйн туслалцаа үзүүлэх дэд хэсгүүд ажиллах  юм байна. Аймаг, сумын ЗДТГ-ууд ч  туслалцаа үзүүлэх ажилд дайчлагдана. Ажлын хэсэгт АН-ын бүлгийн дарга Д.Эрдэнэбатыг зүгээр ч нэг уриагүй нь мэдээж. Шударга гишүүдийн нэг Ж.Батзанданг ч гэсэн дундаа залж суулгачихаад юм хэлэхээр нь “Ажлын хэсэг байж” гэж аргацаах тактик нь тэр  биз.

Зөвлөлдөх санал асуул­гын хугацаа Ерөн­хий­лөгчийн сонгууль­тай давхцаж таараад бай­гаа учраас яах ар­га­гүй сонгуулийн са­нал авах хэлбэр гэ­сэн хардлага байна. Аж­лын хэсгийнхнээс зөвлөл­дөх санал асуулга, хэлэлцүүлгийн товыг асуу­хаар  Д.Лүндээжанцан ги­шүүнээс эхлээд “өчиг­дөр ярьчихсан” гэхчлэн ундууцаж байгаа нь үүн­тэй холбоотой ч юм бил үү хэн мэдлээ. Ямартай ч зөвлөлдөх санал асуулгад сонгогдсон  хүмүүсийг ирэх сарын 6-нд Төрийн ордонд  цуглуулан хэлэлцүүлэг явуулна. Эрх баригчид  нэгэнт өөрсдийн санааг гүйцэлдүүлэхээр улайрч байгаа хойно статистикаас үл хамаарч  ярсхийтэл гар өргөх өөрийн хүмүүсээ л сонгосон байж таарна. Эцэст нь иргэдээ  Үндсэн хуулиар хүлж авснаар зохиосон үлгэрээ  жаргаах ийм л довтолгоог МАН-ынхан орон даяар эхлүүлээд байна.