Д.ГАЛ
Өдгөө хүүхдийн эрхийг хамгаалах өдөр дөхөж хүүхдийн эрхийг хамгаалдаг төрийн болоод төрийн бус мянга орчим байгууллага ичээнээсээ гарч эхэллээ. Аргагүй ээ, хахир өвлийн хүйтэн ард хоцорч, амралт зугаалга, алиа наадмын улирал өмнө маань ирсэн учир эдгээр байгууллага хүүхэд нэрийн дор салхи саварт гарч, хоосон биеийнхээ шар усыг тараахаар зэхэж буй нь энэ юм. Гэтэл өнгөрсөн зэвэргэн хаврын гурван сард л гэхэд бид ангаахай, дэгдээхэйгээр нь дууддаг бяцхан үрсийнхээ талаар юу хийв. Дорноговьд нэг араатан бяцхан охиныг гэрийнх нь унинаас дүүжиллээ. Улаанбаатарт нэг араатан бяцхан хүүгээ заазуурдав. Баянхошуунд нэг араатан бяцхан охиныг хүчиндсэн бол Баянзүрхэд нэг араатан бяцхан хүүхдийг хоёр хөлөөс нь дүүгүүрдэн хананд савжээ.
Уучлаарай эрхмүүд ээ, энэ бол зөвхөн нийтийн чихэнд хүрч, цагдаагийн байгууллагад бүртгэгдсэн ой гутаж, сонссон хүний зүрх зогсмоор хэргүүдийн нэг хэсэг нь. Бас хүүхэд хамгаалдаг төрийн болоод төрийн бус хөдөө гадаагийн мянга орчим байгууллагын үнэн нүүр царай, арчаагүй, анхиагүй, амиа хоохойлон суудгийн гэрч. Хүүхдийн нэрээр гадаад дотоодын төсөл болоод төсвийн мөнгөөр амьдрагчдын хийдэг “ажлын” эцсийн үр дүн. Хүүхдийн төлөө гэх нэрийн дор тэдний нэрээр гул барьж, хөлжигч, мөлжигчдийн амьдрах арга зам, амь зуух хэрэгсэл нь энэ гэдгийг гэрчилсэн баримт.
Ер нь бид дээр доргүй хүүхдийг хайрлаж хамгаална гэж донгосох хэрнээ тэднийгээ ичгүүр сонжуургүйгээр шулж амьдрагсад гэдгийг яруу тодоор харуулсан үнэлгээ. Мөн үүнийг батлах, бас бид бүгдийн нүдэн дээр байдаг нэг жишээ хэлье. Нийтийн тээврийн хэрэгслээр ахмадууд, цагдаа, архичин, хулгайч нар, агсам согтуу тавигчид, гудамжны хэрмэл тэнэмэлүүд, хуурамч үнэмлэхтэнгүүд үнэгүй зорчино. Чөлөөтэй. Дээр нь эцэг, эхээсээ байнга “татвар” аваастай, засаг төрөөсөө 70 мянган төгрөгийн тэтгэлэг авдаг, түүгээрээ баар, зоогийн газраар хэсэх ажилтай булчин шөрмөс нь зангирсан, ажил хөдөлмөр эрхлэх эрх нь хуулиар нээлттэй олон зуун мянган оюутан үнэгүй явдаг дархан эрхтэй. Мэдээж дарга нар, амьдралын боломжтой иргэд хувийн машинаараа алба амьдралаа залгуулна.
Тэгээд автобус троллейбусаар хэн мөнгө төлж зорчдог гэж бодно. Хүүхдүүд. Дунд сургуулийн сурагчид. Насанд хүрээгүй учраас хөдөлмөр эрхэлж, орлого олохыг нь хуулиар хориглосон жаалууд. Тэднээс 200 төгрөг авдаг. Тиймээс хүүхэд бидний ирээдүй, хүүхдийн төлөө бүхнийг энэ тэр гэж “хуцацгаадаг” хэрнээ хорвоод хосгүй ийм шийдвэр гаргасан төр, засгийн тэнэг балмад түшмэдүүдээрээ “бахархая”.
Дэлхийд архичин дарсчин, согтуу танхайчууд, насанд хүрсэн охид залуус нь нийтийн тээврээр үнэгүй зорчоод алдрай жаалууд нь үнэ төлдөг гайхамшигтай журам бүхий хэдэн орон аль тивд байна вэ. Асууя. Олоод өгөөч. Монгол Улс энэ талаараа ганц ч болтугай ханьтай болъё л доо. Одоохондоо зөвхөн Монголд л нийтийн тээврээр насанд хүрээгүй хүүхэд 200 төгрөгөөр зорчин, хэрвээ мөнгөө төлөхгүй бол хувийн компанийн автобусны булиа булиа кондукторууд хөөрхий жаалуудыг шилэн хүзүүн дээрээс нь элээ шиг шүүрээд л автобусныхаа хаалгаар гаргаад чулуудчихаж байна. Яг гудамжинд шүлсээ хаяж байгаа юм шиг. Гэтэл оюутнууд, архичин тэнэмэлүүд, балмадууд, өндөр настнууд, хүчний зарим байгууллага, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд, эдгээрийн нэрийн дор хуурамч үнэмлэх авагсад бүгд үнэгүй зорчино. Энэ шударга явдал уу? Энэ хүүхдээ хайрлан хамгаалж байгаа хэрэг үү? Ингэхэд төр, засгийн маань тэргүүнүүд, шийдвэр гаргах төвшний ноёд түшмэдүүд эдүгээ автобусны хаалгаар орж үзэлгүй хувийн унаагаараа дохио хангинуулан зорчих болсоор даруй 20 гаруй жилийг үзэж буйгаа сайрхан ярина. Харин сардаа 21 мянган төгрөг авдаг нэртэй алдрай бяцхан үрс, түүнийгээ автобусанд өгөх үү, мөхөөлдөс авах уу хэмээн шийдэж ядан бүлтэлзэнэ.
Удахгүй хүүхдийн эрхийг хамгаалах өдөр болж тэднийг хамгаалдаг төрийн болоод төрийн бус байгууллагын тарган тарган дарга нар, төр засгийн түшмэдүүд зурагтын дэлгэцийг булаалдан хүүхдийн эрхийг хамгаалах, хамгаалж буй талаараа нүдэндээ нулимс цийлэгнүүлэн уран сайхан донгодох болно. Харж л байгаарай. Жилийн жилд ингэж ирсэн, энэ жил тэгэх л биз. Харин миний хувьд энэ хүмүүсийн уран үг яасан барагддаггүй юм бэ гэдэгт гайхдаг. Заримдаа ч энэ жил хүүхдийн эрхийг хамгаалах өдрөөр юу гэж туух бол гэхээс яс хавтайх юм. Бид хүүхдүүдээ жилдээ нэг өдөр бус уг нь 365 хоног баярлуулж, эрхийг нь хамгаалж байх юмсан даа, уран үгт эрхмүүд ээ.
Автобусаар хүүхэд 200 төгрөг, оюутан үнэгүй, архичид чөлөөтэй зорчино. Автобусны үйлчилгээ эрхэлдэг компанийн захирлууд хүүхдээс авдаг мөнгөө 500 болгохгүй бол дампуурах гээд буй тухайгаа уйлагнан гоншигноно. Манайхан хүүхдээ хамгаалж, эрхийг нь дээдэлж байгаа өнөөдрийн дүр төрхийн нэгээхэн хэсэг нь энэ.
