Ө.БАТХҮҮ
Хэвлэлийнхэн бид “Ниргэсэн хойно нь хашгирав” гэдэг өгүүлбэрт их дуртай. Үүнийг байнга ишлэл болгож, албан тушаалтнуудаас хариуцлага нэхдэг юм. Харин энэ удаад өөрсдөө жинхэнээсээ өнгөрсөн борооны хойноос цув нөмөрчээ. Юун тухай өгүүлэх гэж буйгаа одоо бичиглэе. Гэхдээ энэ бол шинэ сэдэв биш, өдөр тутмын сонинуудад энэ тухай өгүүллүүд гараад эхэлсэн. Ирэх сарын 26-нд болох Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшигчдийн сурталчилгаа өнөөдрөөс эхлэж байгаа. Харамсалтай нь өнгөрсөн оны арванхоёрдугаар сард шинэчлэн батласан Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн тухай хууль нь хэвлэлийнхний “ам барьсан”, одоо байгаа Ерөнхийлөгчид ашигтай, Б.Бат-Эрдэнэ, Н.Удвал нарын хувьд хамраа цухуйлгачихаад хэн байсныг нь таниарай гэсэнтэй дүйх болчихжээ. Уг хуулийн 33 дугаар зүйл, Сонгуулийн сурталчилгаа гэсэн хэсэгт бичсэнээр Төрийн тэргүүний сонгуульд нэр дэвшигчийн ухуулга сурталчилгаа, PR, таниулга хийх хэлбэр, суваг нь олон болсон мэт боловч энэ нь зүгээр л рекламны пауз төдий байж.
Хуульд зааснаар нэр дэвшигч өөрийгөө хэн болохыг таниулахын тулд телевиз, радио, ухуулах хуудас, гудамжны самбар, цахим шуудан мөн мессеж ашиглах боломжтой. Харин хэвлэл мэдээллийн салшгүй нэгэн хэсэг болсон сонин, цахим хуудсуудаар сурталчилгаа хийж болно гэж заагаагүй. Заагаагүй учир болохгүй гэсэн үг бололтой. Болно гэж үзээд байгаа бусад хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн хувьд радио, телевизээр явуулах сурталчилгааг хоногт нэг цагаас илүүгүй, мөн өдөрт нэг удаа мессеж явуулж, хэсэг бүрт хоёроос илүүгүй самбар байршуулахыг зөвшөөрчээ.
Харин одоо уг хуулийн 34 дүгээр зүйлийн “Сонгуулийн сурталчилгааны материал хэвлүүлэх, сонгогчдод хүргэх” гэсэн заалт анхаарал татна. Хэдийгээр хэвлэлээр сурталчилгаа явуулна гэж тусгайлан заагаагүй ч 34.1.1-ээс 34.1.7-д сонгуулийн мөрийн хөтөлбөрөө танилцуулсан хоёр хэвлэлийн хуудас бүхий хоёр сонин, хоёр сэтгүүл, нэг хэвлэлийн хуудас бүхий ухуулах хуудас, зурагт хуудас, нэр дэвшигчийн намтар, гурван хэвлэлийн хуудас бүхий ажлын тайлан, хоёр хэвлэлийн хуудас бүхий сурталчилгааны материал хэвлүүлж, сонгогчдод тараахыг зөвшөөрчээ. Тиймээс ийм хэмжээний материалыг сонинуудаар гаргаж болно хэмээн ойлгож болох юм шиг. Нэг хэвлэлийн хуудас гэж А-4-ийн бичгийн цаасны нэг нүүрээс найм дахин их хэмжээ гэж зааж өгсөн. Тэгэхээр энгийнээр ойлгуулж хэлбэл “Зууны мэдээ”, “Өдрийн сонин” хоёр өргөн хэмжээстэй бөгөөд эдгээр сонины хоёр бүтэн нүүр нь нэг хэвлэлийн хуудас болно гэсэн үг. А-4 хэмжээтэй сэтгүүлийн хувьд найман нүүр. Ингээд дээр дурдсанчлан мөрийн хөтөлбөр, ухуулах хуудас, зурагт хуудас, намтар, ажлын тайлан, сурталчилгааны материал бүгд нийлээд 12 хэвлэлийн хуудас болох ажээ. 12 хэвлэлийн хуудас нь дээр жишээлснээр сонины 24 нүүр бөгөөд сонгуулийн сурталчилгааны 30 гаруй хоногийн хугацаанд ийм хэмжээний материалыг нэг сонинд хэвлүүлж болно гэж ойлгогдоно. Гэхдээ Сонгуулийн ерөнхий хороо, Харилцаа холбооны зохицуулах хороотой хамтран журам батална гэж хуульд заасан, энэ журамд нь юу гэж айлдахыг бүү мэд.
Бүхэлдээ бол хэвлэлийнхэнд тун их халтай Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн хуулийн дагуу энэ удаагийн Төрийн тэргүүний сонгууль болж өнгөрөх нь. Сонинуудын хувьд дээрх боломжоос өөр нэр дэвшигчдийн талаар ам ангайхгүй. Журмын дагуу зөвшөөрвөл шүү дээ. Сурталчилгаа явуулах дээрх хатуу журмыг зөрчвөл шударга өрсөлдөөний асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагын дүгнэлтийг үндэслэн тухайн хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвшөөрлийг гурван сарын хугацаатай түдгэлзүүлнэ гэсэн мөртлөө зөрчсөн нэр дэвшигчийг нь хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 3-5 дахин нэмэгдүүлсэн буюу ихээр тооцоход 900 мянган төгрөгийн торгууль тавих болж.
Ийм л нөхцөлтэй Ерөнхийлөгчийн сонгууль энэ удаад болох нь. Сонгуулийн ерөнхий хорооны дэргэд Шударга өрсөлдөөн хэрэглэгчдийн төлөө газартай хамтран хяналт тавих Хэвлэлийн зөвлөлийг байгуулжээ. Энэхүү зөвлөл хэн, хаана илүү юм ярихыг нь анаж байгаад очиж хаадаг хадны мангаа байх бололтой. Хэвлэлийнхнийг ялгаварлаж, дээрээс нь хаана, хураана гэсэн учраас л одоогийн Ерөнхийлөгчид ашигтай, хэвлэлийнхэн болоод нөгөө хоёр нэр дэвшигчдээ халгаатай байна гэж бичиж, яриад байгаа юм байна.
