- У.Хүрэлсүх мэддэг “хэл”-ээрээ “ярив” -

Монголын парламентын танхимд гишүүд зодолдсон хэрэг анх удаа гарлаа. Гишүүн У.Хүрэлсүх, Г.Баярсайхан нар чуулганы танхимын үүдний өрөөнд заамдалцан нэгийгээ цохиж унагаав. Чуулганы танхимд болсон гишүүдийн хэрүүл эцэстээ зодоон болж өн­дөрлөсөн юм.

УИХ-ын чуулганы өчигдрийн нэгдсэн ху­ралдааны үеэр МАН-ын гишүүд бүлэг байгуулж чадаагүйдээ бухимдаж, тэдний эсрэг Ардчилсан намын бүлгийн гишүүн С.Эрдэнэ үг хэлсэн юм.

Ардын намынхан “Бүлэг байгуулах тухай хэлэлцүүлсэнгүй” хэмээн УИХ-ын дарга З.Энхболд руу дайрсанд С.Эрдэнэ “Та нар УИХ-ын даргыг загнаж болохгүй” хэмээв. Мөн гишүүн Г.Баяр­сайхан ч дуугүй суусан­гүй, 24 цагийн дотор бүлэг байгуулах боломжоо алдсан Ардын намынхан руу үг “шидсэн”. Ардчилсан нам, Ардын намын гишүүд хоорондоо үг хэлээр толхилцож суухад У.Хүрэлсүх гаднаас Я.Сод­баатар, Н.Ном­той­баяр нарын гишүүдийн хамт орж ирсэн. Угийн аархуу, хөөрүү зантай У.Хүрэлсүх танхимд болж байсан хэрүүл рүү шууд  ороод явчихав. Түүний эсрэг гишүүн Г.Баяр­сайхан ч дуугүй байсан­гүй. Ингэтэл У.Хүрэлсүх, Г.Баярсай­ханы ширээн дээр очиж хэсэг ярилц­санаа “Гаръя” гэж гараараа дохин да­гуул­саар гарсан. Чуулга­ны танхимын үүдний өрөөнд хоёр гишүүн нэг, нэгийгээ заамдалцаж У.Хүрэлсүх, Г.Баяр­сайха­ныг цохиж унагаажээ. Тэднийг Я.Санж­­мятав, Ч.Сай­ханбилэг, Н.Энх­болд, С.Дэмбэрэл болон УИХ-ын Тамгын газрын ажилтнууд, Төрийн ордны хамгаалалтын албаныхан салгасан  байна.  Дараа нь Г.Баярсайхан чуулганы танхимд буцаж орсон бол У.Хүрэлсүх өөрийнхөө өрөөнд оржээ. Г.Баяр­сайхан чуулганы завсар­ла­гаанаар гарч ирэхдээ “Энэ бол ноцтой хэрэг, шүүхэд хандана” гэсэн тайлбар өгсөн бол У.Хү­рэлсүх нэлээд хугацааны дараа “Тайвширчихаад тайлбар өгье” гэж намын­хаа хэвлэлийн албаар сэтгүүлчдэд дамжууллаа.

Дээрх зодоон Монго­лын парламентын түүхэнд анх удаа болсноороо содон боловч  гол дүрийн “баатар” нь У.Хүрэлсүх учир нэг их сонирхолтой биш гэмээр. Учир нь У.Хүрэл­сүх Ардын намынхны дунд мэр сэр болдог зодоон, цохионд байнга нэр холбогддог. Тухайлбал, 2000-2004 оны парламентад Ардчилсан намынхныг “Дээлийг чинь нөмрүүлнэ” гэж за­нал­­хийлж суусан удаатай. Мөн намын журмын нөхөр Э.Мөнх-Очирыг намын байранд өөрийнхөө өрөөнд зодож гэмтээсэн гэх мэдээлэл ч хэдэн жи­лийн өмнө дуулиан болж байлаа. Тэрээр намын­хандаа гаргадаг аархуу, түрэмгий зангаа парла­ментад нэвт­рүүл­лээ. Гишүүд хэлэл­цүүл­гийн явцад хэрэлдэх, үг хэлээ ололцохгүй толхилцох нь байдаг л үзэгдэл. Гэхдээ Төрийн ордон бол У.Хүрэлсүхийн зодолддог Тусгаар тогтнолын ордон биш. Хоёр гишүүний зодооны дараа Су.Батболд “Парламентад байдаг л зүйл” гэж ярьсан. Энэ зодоон хоёр гишүүний хоорондоо гар зөрүүлсэн төдий асуудал гэхээс илүүтэйгээр Монголын улстөрчдийн улс төрийн соёл, ёс зүйн хэм хэмжээ ямар төвшинд байгааг ха­руулах нэг баримт гэдгийг У.Хүрэлсүхийг өмөөрч “Бай­даг л зүйл” гэж ха­риулахыг оролдож байгаа МАН-ынхан мар­таж бо­лохгүй. У.Хүрэлсүх л өөрийнхөө мэддэг “хэл”-ийг Төрийн ордонд  нэвт­рүүлснээс биш Монголын парламен­тын 20 жилийн түүхэнд болж байгаагүй үзэгдэл гэдгийг санах ёстой.

Гишүүд хэлсэн үгийн­хээ төлөө хариуцлага хүлээхгүй гэсэн хуулийн заалт бий. Ийм хуультай учир гишүүд бие, биенийгээ хэл амаар доромжлох үе байдаг ч  зодооныг зохицуулсан хуулийн заалт одоохондоо алга. Гишүүд хэлсэн үгийн­­хээ төлөө хариуцлага хүлээдэггүй юм бол хийсэн үйлдэлдээ ямар хариуцлага хүлээх вэ гэсэн асуулт өчигдрийн үйл явдлаас хойш хариулт нэхэх нь. УИХ-ын тухай хуулийн 34.3-т “Гишүүн бусдыг гэмт хэрэгт холбог­дуулан доромжлох, гүтгэ­хээс бусад тохиол­долд бүрэн эрхийнхээ хүрээнд хэлсэн үг, дэвшүүлсэн санал, өөрийн санаачил­сан хууль, Улсын Их Хур­лын бусад шийдвэрийн төсөл, Улсын Их Хурлаар хэлэлцүү­лэхээр оруулсан асуудлын төлөө бүрэн эр­хийнхээ хугацаанд болон түүний дараа хуулийн хариуцлага хүлээхгүй” хэмээн заажээ. Тэгэхээр энэ хэрэг гишүү­дийн ёс зүйтэй холбоотой асуудал болох нь. Ардын намын дарга Ө.Энх­түвшингээс зодоо­ны тухай лавлахад “Би энэ тухай мэдээгүй, хараагүй. Ги­шүүдийн ёс зүйн хэм хэм­жээг зохицуулсан хууль, дүрэм бий” гэсэн юм. 

Ардын намынхан энэ удаагийн парламентад бүлэг байгуулах боломж­гүйд хүрч болзошгүй учир айдастай байгаа. Тэд асуудлаа шийдүүлэхийн тулд ийнхүү нударгаар “ярьж”, бухимдлаа тайлж байгаа бололтой. Асууд­лыг ингэж хүндрүүлбэл Ардын намынханд ашиг­гүй болно. Тэр тусмаа муу нэр, луу данстай У.Хүрэл­сүхийг урдаа баривал асуудал шийдэгдэхгүй л болов уу.