Зургаа дахь удаагийн пар­ламент өнгөрсөн баа­сан гаригт анхдугаар ху­рал­даанаа хийж шинэ ги­шүүд тангараг өргөлөө. Энэ парламентад цөөнх бол­сон МАН-ынхан пү­рэв гаригт өдөржин хуралдаж хуу­чин УИХ-ын хаалт бо­лон шинэ УИХ-ын нээл­тэд оролцохгүй гэдгээ мэ­дэгд­сэн. Гэсэн ч баасан гаригийн өг­лөө шийдвэрээ өөрчил­сөн байлаа. Шинэ парла­мен­тын нээлтийн өмнө Ерөн­хий сайд, МАН-ын дар­га С.Батболд Төрийн ор­донд мэдэгдэл хийв. Тэ­­рээр бусад нам, эвсэл­тэй хамтран ажил­лахад бэ­лэн байгаагаа илэр­хий­лээд анхдугаар чуул­ганд МАН-ын ги­шүүд оролцо­хоор болсныг мэ­дэгдлээ. МАН бүтэн өдөр бойкот тавьс­ны эцэст шийдвэрээ өөр­чилж, ги­шүүд нь тан­гараг өргөсөн нь цаанаа олон шалтгаан­тай болол­той. Намын дар­гынх нь мэдэгдлээс үзвэл МАН шинэ Засгийн га­зарт АН-тай хамтарч ажил­лах сонирхлоо ийн илэр­хийл­сэн бололтой. Шинэ парламентад бүлэгтэй бол­­сон МАХН-МҮАН-ын “Шударга ёс” эвсэл өмнө нь бусад намтай хамтарч ажиллахад бэлэн байгаа­гаа илэрхийлж байсан юм.

АН-ынхан хэнийг сон­гож Засгийн газарт багтаах эсэх нь тэдний мэдэлд үлдлээ.

Шинэ УИХ-ын ги­шүүд тангарагаа өргөснөөр одоо бүтцээ байгуулна. Өнөөдөр УИХ дахь нам, эвслийн бүлэг байгуулж, УИХ-ын даргыг сонгох товтой байна. Энэ удаа­гийн парламентад гурван бүлэг байгуулах нь тодор­хой болсон. АН олонхийн бүлгийг байгуулах бол МАН цөөнх боллоо. Мөн МАХН-МҮАН-ын “Шу­дарга ёс” эвсэл 11 ги­шүүн­тэйгээр бүлэг байгуу­лах боломжтой болсон. УИХ-д наймаас дээш суу­дал авсан нам, эвсэл бүлэг байгуулах хуультай юм. МАХН-ын дарга Н.Энх­баяр Төрийн ордон дахь өрөөндөө ирж эвслийнхээ гишүүдэд баяр хүргэсэн байна. Ийнхүү шинэ УИХ АН-ын 31, МАН-ын 25, МАХН-МҮАН-ын “Шу­дарга ёс” эвслийн найм, ИЗНН-ын хоёр, бие даагч гурван гишүүнтэйгээр ажил­даа орлоо.

ГУРВАН ГИШҮҮН ТАНГАРАГ ӨРГӨСӨНГҮЙ

Шинэ парламентын 69 гишүүн тангараг өргөсөн юм. Сонгуулийн урьдчил­сан дүнгээр ялалт бай­гуул­сан таван нэр дэвшигч тан­гараг өргөсөнгүй. МАХН-МҮАН-ын “Шу­дарга ёс” эвслийн жаг­саал­таар сонгогдож түр үнэмлэхээ авсан О.Баа­сан­хүү, Ц.Цолмон, Ц.Оюун­баатар нар анхду­гаар чуулганд оролцоогүй юм. Тэдний хувьд Үндсэн хуулийн цэцийн шийд­вэрийг хүлээж байгаа аж. Тус эвслийн жагсаалтын эхэнд бичигдсэн МАХН-ын дарга Н.Энхбаяр мөн Э.Батшугар, С.Наран­гэ­рэл нарыг нэр дэвшүүлэх боломжгүй гэсэн СЕХ-ны шийдвэрийг Үндсэн хуу­лийн цэцэд өгсөн юм. Цэц гомдлыг хэлэлцээгүй учир тэндээс шийдвэр хүлээж байгаа учир жагсаалтаар сонгогдсон сүүлийн гур­ван хүнээ түр түдгэлзүү­лээд байгаа аж. Ийм эрх эвсэлд байгааг УИХ-ын гишүүн Л.Цог онцлов. СЕХ-ны шийдвэрийг үн­дэслэлтэй гэж үзвэл дээр нэр дурдсан гурван хүн гишүүний тангарагаа өргө­нө. Хэрэв Н.Энхбаяр, Э.Бат­шугар, С.Нарангэ­рэл нарын эрхийг зөрчсөн гэсэн дүгнэлт гарвал дээрх нэр дэвшигчид ги­шүү­нээр сонгогдох бо­ломж­той аж.

Мөн Өвөрхангай ай­магт нэр дэвшин олонхийн санал авсан Н.Төмөрхүү, С.Чинзориг нарын нэрийг СЕХ Ерөнхийлөгчид айлт­гаагүй юм. Учир нь МАН-ын дээрх хоёр нэр дэв­шигчийг УИХ-ын сонгуу­лийн тухай хууль зөрчсөн гэж Хан-Уул дүүргийн шүүхээс 950 тоот тогтоол үйлджээ. Иймд шүүхийн шийдвэрийг харгалзан Тойргийн хороо руу нь буцаасан байна. Гишүү­ний түр үнэмлэхээ авсан С.Чинзориг, Н.Төмөрхүү нарын асуудлыг Тойргийн хороо нь шийдвэрлэх аж. Анхдугаар чуулганы үеэр МАН-ын гишүүд СЕХ-ны удирдлагаас энэ тухай лав­ласан юм. СЕХ шүү­хийн шийдвэрийг үнэлж, дүгнэх боломжгүй учир Тойргийн хорооны шийд­вэрийг хүлээж байгаагаа хэлэв. Мөн Сонгино­хайр­хан, Баянзүрх дүүрэгт ирэх намар дахин санал хураалт болно. Одоогоор Сангийн сайдаар ажиллаж буй Дар­хан-Уул аймгаас дахин сонгогдсон УИХ-ын ги­шүүн Д.Хаянхярвааг про­курорын байгууллага шал­гаж байгаа гэсэн мэ­дээ­лэл бий. Түүнийг сон­гуулийн үеэр албан тушаа­лаа ашиглаж тойргийн­хондоо төсвийн мөнгө тараасан гэх хэрэгт бу­руут­гаж байгаа гэнэ.

Ийн шинэ УИХ 69 ги­шүүн­тэйгээр ажилдаа ор­лоо. Гишүүдийн гуравны хоёр хувь нь бүрдвэл бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэх боломж бүрддэг. Үлдсэн долоон гишүүдийн гурав нь “Шу­дарга ёс” эвслээс, хоёр нь Өвөрхангай аймгаас, нэг нь Сонгинохайрхан дүүр­гээс, нэг нь Баянзүрх дүүргээс орж ирнэ.

ЕСӨН ЭМЭГТЭЙ ТӨР ТҮШИЛЦЭНЭ

Энэ удаагийн парла­мент эмэгтэй гишүүн олон­той байх нь. Одоогоор есөн эмэгтэй УИХ-д суу­хаар боллоо. Г.Уянга, З.Баян­сэлэнгэ нар “Шу­дарга ёс” эвслийнх,  Р.Бур­маа, М.Батчимэг, Л.Эрдэнэчимэг, С.Одон­туяа, Ц.Оюунгэрэл нар АН-ынх, Д.Оюун­хорол МАН-ынх, С.Оюун ИЗНН-ын гишүүн юм. УИХ-ын сон­гуу­лийн тухай хуульд эмэг­тэйчүүдийн 20 хувийн квотыг тогтоосноор эмэг­тэй гишүүд олон сонгогд­лоо гэж зарим улстөрч дүгнэж байгаа юм. Гэхдээ есөн эмэгтэй гишүүний тав нь тойрогт нэр дэв­шиж ялалт байгуулсан юм. Гурав нь намын жаг­саалтаар сонгогджээ. 

Эмэгтэйчүүдээс гадна энэ парламентад бие даагч гурав орж ирлээ. МҮЭХ-ны ерөнхийлөгч асан С.Ган­баатар, “Дорнод гурилын үйлдвэр”-ийн захирал Б.Болорчулуун, УИХ-ын гишүүн Ц.Да­ваа­сүрэн нарыг хэвлэ­лийнхэн онцолж, ирэх дөр­вөн жилд юу хийхээр төлөвлөснийг сонирхсон юм. Тэд бие даан нэр дэв­шихдээ амласан мөрийн хөтөлбөрөө хэрэгжүүлэхээ илэрхийлж аль нэгэн нам, эвсэлд харъяалагдах бо­дол­гүй байгаагаа хэлсэн юм.