Өвлийн хүйтэнд өдөр бүр нийтийн тээврээр зорчиж, ажил гэр, хичээл сургуульдаа явдаг хүмүүст тоочих зовлон тоймгүй. Амьсгаа авах зайгүй, битүү хүнээр дүүрсэн автобусанд хэн нэгэн хөл дээр гишгэх, хэл ам хийж, хэрэлдэж зодолдох энүүхэнд. Ажлаа тараад автобусны буудал дээр даарч бээрэн цаг гаруй зогсох, арай гэж суусан хойноо цантсан цонхны балгаар буудал андуурч буухаас эхлээд хөгийн юм их тохиолдоно. Харин саяхан тун боломжийн, тохь тухтай автобусанд суув. Хаана яваагаа цонхоор нь харчихаад, хэдэн буудал дулаахан зорчив. Автобусны ая, тухтайг гайхвал “Монголд үйлдвэрлэсэн автобус” гэдгийг нэгэн зорчигч хэлэв. Гэтэл хажуугийн суудалд тухлах эмээ “Бууж, суухад эвтэйхэн юм” хэмээн эхний дүнг тавих нь тэр. Тиймээс энэ удаа монгол инженерүүдийн гарын ур, оюуны царыг гайхуулах, “Эко автобус”-ны талаар болон автобус үйлдвэрлэлийн компаниас энэхүү сурвалжлагаа бэлтгэв.
МОНГОЛД ҮЙЛДВЭРЛЭСЭН 20 АВТОБУС ҮЙЛЧИЛГЭЭНД ГАРЧЭЭ
Монгол инженерүүдийн зохион бүтээсэн байгальд ээлтэй эко автобус үйлчилгээнд гараад 10 хонож байгаа нь энэ ажээ. Дотооддоо угсарч, үйлдвэрлэсэн 20 автобусыг өнгөрсөн сарын 25-нд “Зорчигч тээврийн нэгтгэл”-д хүлээлгэн өгсөн байна. Уг арга хэмжээнд хотын дарга Э.Бат-Үүл оролцож, эко автобусыг зохион бүтээсэн инженер, техникийн ажилчдад баяр хүргэжээ. Үйлдвэрийн залуус сэтгэл өндөр биднийг угтав.
Үйлдвэрээс гараад удаагүй шинэхэн автобус бүгд номин ногоон өнгөөр ижилсжээ. Харахад өнгө, үзэмж сайтай, дотроо ч тохилог юм. Өнгөрсөн бямба гаригт очиход үйлдвэрийн залуус тун зав муутай угтсан. Энд ч эрэг шураг дэлгээстэй, тэнд ч хоёр, гурваараа тонголзож харагдав. Амрах завгүй ажиллаж буй залуусаас “Эко автобусаа товчхон танилцуулаач” гэвэл “Энэ автобус J-800 маркийнх. Монголын орчин нөхцөлд тохируулан цантдаггүй вакум цонх суурилуулсан. Тэргэнцэртэй иргэдэд зориулсан хагас нам шалтай. Мөн бүрэн камержуулсан заалтай, зааландаа зорчигчдын дулаан тохитой байдлыг хангасан таван ширхэг халаагууртай” гэдгийг хэлсэн. Үндэсний инженер техникчдийн оюун ухаанаар бүтсэн, мөн хамгийн сүүлийн үеийн технологийн дэвшлийг ашиглан угсарч буй энэ автобус агаарын бохирдол нь хэрээс хэтэрсэн манай орны хувьд ёстой л жинхэнэ тууз хайчлах үйл явдал болжээ. Үнэхээр ч буудал дээр хүлээгээд зогсоход дуу чимээ нь аядуу зөөлөн, хар утаа хаялж, хүмүүсийн уушгийг хордуулахгүй, суугаад явахад зөөлөн гээд иргэд магтаж байв. Зарим ахмад шинийг сэдсэн залууст өөрийн биеэр баяр хүргэхсэн гэж байв. Харин СБД-ийн нэгэн иргэн “Автобусны буудал дээр хүлээж байгаад хэргээр сууж үзлээ, манайхан их сайхан автобус хийжээ. Монгол залуус нөөц, бололцоогоо дайчилвал мэдэхгүй, чадахгүй зүйл алга. Одоо үүнийг улсаас сайн дэмжих хэрэгтэй” гэж байв.
“Экобус” компанийн инженерүүд автобусныхаа кузов хэсгийг дотооддоо үйлдвэрлэжээ. Дээр дурдсанчлан өвлийн хүйтэнд цантдаггүй вакум цонх, нарнаас хамгаалах торон хөшиг, хийн системийн агаар хуурайшуулагч, хагас намхан шал, өргөн хаалга, анхны тусламжийн хайрцаг гээд жолооч, зорчигчдын тав тухыг хангахаар тоноглож, тохижуулжээ. Тус компани жилдээ 100-120 автобус угсарч, үйлдвэрлэх боломжтой аж. Нэг автобусыг угсрахад ойролцоогоор 10-14 хоног, шахуу ажиллавал долоо хоног зарцуулна гэдгийг үйлдвэрийн залуус хэлж байна. “Дамжлагаар үйлдвэрлэл явуулдаг учраас эхний автобусыг бид 15-20 хоногт үйлдвэрлэсэн. Харин дараа дараагийн автобусыг долоо хоногийн зайтай бүтээсэн. Үйлдвэрлэлийн зохион байгуулалт, хүн хүчийг яаж хуваарилахаас хамаарч хугацаа янз бүр байдаг. Одоогоор бид 20 автобус үйлдвэрлээд шугаманд гаргаад байна” гэв.
“БИД КУЗОВЫН КАРКАЗАА ЭНД ҮЙЛДВЭРЛЭЖ УГСАРСАН”
Монголчууд бид өмсч зүүх, идэж уух гээд эдэлж, хэрэглэдэг бүх зүйлээ гаднаас авдаг. Өөрөөр хэлбэл, дотооддоо автобус үйлдвэрлэх тухай зүүдлээ ч үгүй явсан цаг саяхан. Гэтэл олон жил хөшингө, царцанги байдалтай явж ирсэн технологийн салбарт эргэлт хийж, эдгээр залуус “Бидэнд мотороос бусдыг нь хийх боломж байна. Кузовын карказаа энд үйлдвэрлэж угсарсан. Сандал зэргийг дотооддоо хараахан үйлдвэрлэж чадахгүй байгаа учраас Солонгосоос оруулж ирсэн. Хэрэв бид төмрийнхөө нөөцийг ашиглаад сайн чанарын төмөр, хуванцар, хатуу материал зэргийг эндээ үйлдвэрлэж чадвал автобусныхаа зөвхөн шаардлагатай хэсгийг гаднаас аваад, бусдыг дотооддоо үйлдвэрлэх боломжтой” гэсэн сайхан мэдээг дуулгав. Мөн манайхан хадаасаа дотооддоо үйлдвэрлэж чадахгүй байж, юун машин үйлдвэрлэх гээд зарим хүн бидний ажилд шүүмжлэлттэй ханддаг. Залхуураад суугаад байвал монголчууд бид юу ч хийж чадахгүй. Дэлхийд нэр хүндтэй автомашины үйлдвэрүүд бүгд л жижигхэн гараашид, хоёр гурван хүнтэй ажлаа эхэлсэн байдаг. Тэгээд дэлхийн брэнд болтлоо хөгжсөн байдаг. Монголчууд бидэнд хийж бүтээе гэвэл боломж байна. Харин үүнийг төр, засгаас дэмжээд өгөх хэрэгтэй” гэдгийг онцолсон.
МОНГОЛД ҮНЭЛЭГДДЭГГҮЙ ТЕХНОЛОГИЙН ДЭВШИЛ БУЮУ “ЭКОБУС”
Манай улс Японд 1000 инженер бэлтгэх төслийг хэрэгжүүлж буй. Үүнийгээ бид үйлдвэрлэгч орон болохын тулд чадварлаг инженерүүд бэлтгэх хэрэгтэй хэмээн эвлэгхэн тайлбарлаж буй. Мөн Засгийн газрын 2012-2016 оны мөрийн хөтөлбөрт “Ажилтай, орлоготой Монгол хүн” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж байна. Тиймээс энэ ажлын хүрээнд Монголд машин үйлдвэрлэлийн салбарыг хөгжүүлэх гэж хичээж, зүтгэж буй эдгээр залуусын ажлыг дэмжиж, монгол инженерүүдийнхээ ур чадвар, дотоодын үйлдвэрлэлд төсөв хөрөнгөө зараад, цааш хурдан хөгжүүлмээр санагдав. Ингэж хэлэхийн учир нь “Ирэх онд 240 орчим автобус үйлдвэрлэх хүчин чадал, нөөц бололцоо бий” хэмээн өмнөө том зорилго тавьсан инженер, техникчдэд татварынханы дарамт нэлээд байдаг ажээ. Манай улс гаднаас оруулж ирж байгаа том оврын автобусыг татвараас чөлөөлж өгсөн ч тоног төхөөрөмжийг нь татвараас чөлөөлөөгүй учраас чөдөр, тушаа багагүй байдаг гэж байв. Ялангуяа өөрсдөө автобус үйлдвэрлэдэг болчихсон өнөө үед гаднаас зээл тусламж аван байж 200-300 автобус оруулж ирэх гээд байгааг гайхах хүн цөөнгүй байв. Монголд үйлдвэрлэсэн автобусны бүтэц, зохион байгуулалт, онцлог давуу талуудын талаар “Экобус” компанийн Үйлдвэрийн дарга Л.Болдоос тодруулсан юм.
Л.Болд: МАНАЙ АВТОБУС ШАТАХУУН ЗАРЦУУЛАЛТ, ХӨӨ ТОРТОГ БАГАТАЙ
-Монголд үйлдвэрлэсэн автобус ерво стандарт, ногоон технолги давамгайлсан гэсэн. Энэ талаар мэдээлэл өгөөч?
-Дэлхий нийтэд евро стандарт нь дөрөвдүгээр шатлалаасаа эхлээд ногоон технологи гэж явдаг. Тиймээс бид Монголын орчин нөхцөлд тохирсон, “утаа ялгаруулдаггүй” автобус үйлдвэрлэсэн.
-Нийтийн тээврийн үйлчилгээнд явж байгаа бусад автобуснаас ялгарах давуу талыг нь сонирхуулаач?
- Энэ бол “Эко” автобус. Манайд үйлчилгээнд явж байгаа автобуснууд “Евро 2” хөдөлгүүртэй гэсэн байдаг ч ихэвчлэн “Евро 1” хөдөлгүүртэй байдаг. Энэ нь хорт утааг ихээр ялгаруулдаг учраас олон улсад хориглодог. Харин “Евро 4” хөдөлгүүр нь түлш бага зарцуулдаг, байгальд учруулах хор нөлөөгүй, хөө тортог багатай гэдгээрээ давуу талтай. Манай улсад заагдсан хөө тортогны стандарт хэмжээнээс 5-6 дахин бага. Мөн автобус төмөр нумтай байдаг бол эко автобус нь хийн нумтай. Намхан шалтай учраас хүүхэд, хөгшид, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд бууж, суухад хялбар. Өөр нэг зүйлийг онцлоход энэ автобус маань вакум цонхтой учраас цанталт үүсэхгүй. Зааландаа таван халаагчтай, хаалганы битүүмжлэл сайтай учраас маш дулаахан. Зорчигчдын тав тухыг бүрэн хангахуйц, орчин үеийн дэвшилтэт технологид тулгуурлан бүтээсэн гэдгийг хэлмээр байна гэв.
Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин
