Х.МОНГОЛХАТАН
Манай улсын эмнэлгийн практикт цус, цусан бүтээгдэхүүний зохистой хэрэглээг сайжруулах, аюулгүй цус сэлбэлтийн талаарх мэдлэг мэдээллийг сайжруулж, зөв зохистой ашиглаж сургах талаар сүүлийн жилүүдэд ихээхэн анхаарах болсон. Үүнтэй холбогдуулан ЭМЯ, Азийн Хөгжлийн Банк хамтран “Эрүүл мэндийн салбарын хөгжил хөтөлбөр (ЭМСХХ) -5” төслийг 2013 оны зургадугаар сараас энэ оныг дуустал хэрэгжүүлж байгаа аж.
Монгол Улсын Засгийн газар ч онцгой анхаарч 3.4 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалтаар Цус сэлбэлт судлалын үндэсний төвийн шинэ байр, 2.0 тэрбум төгрөгөөр орон нутгийн 26 цусны салбар төвийн байрыг засварлажээ.
Харин донорын сургалт, сурталчилгааны үйл ажиллагааг сайжруулах, цус, цуглуулах, шинжлэх, цусан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх, хадгалах, тээвэрлэх тоног төхөөрөмж, техник, технологийн бүрэн шинэчлэлт хийхэд Азийн хөгжлийн банкны хөнгөлөлттэй зээлийн санхүүжилтээр Цус сэлбэлт судлалын үндэсний төв болон орон нутгийн 26 цусны салбар төвүүдэд нийтдээ 21.8 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийгджээ. Мөн 197 нэр төрлийн 3000 гаруй эмнэлгийн болон эмнэлгийн бус тоног төхөөрөмжөөр ханган, шинээр 15 төрлийн технологийг нэвтрүүлснээр гурван жилийн өмнөхтэй харьцуулахад цус цусан бүтээгдэхүүний нэр төрөл нэмэгдэж, үйлдвэрлэл 46 хувиар өсч, цус цусан бүтээгдэхүүний нөөц 5.5 дахин нэмэгдсэн үзүүлэлттэй байна. Ингэснээр Монгол Улсын цусны алба олон улсын төвшинд хүрч, хөгжилтэй орны үйлдвэрлэдэг бүхий л нэр төрлийн цусан бүтээгдэхүүнээр эрүүл мэндийн байгууллагыг хангах бололцоо бүрэн бүрджээ.
Энэ төслийн үр өгөөжийг хүртэж аймгийнхаа эмнэлгийг цус, цусан бүтээгдэхүүнээр бүрэн хангахуйц цусны нөөцөө бүрдүүлж чадсан Дорнод аймгийн Цус судлалын төвийн үйл ажиллагаатай Азийн хөгжлийн банкны суурин төлөөлөгч Ёлонда Фернандез Ломмен тэргүүтэй төслийн багийнхан, сэтгүүлчдийн хамт очиж танилцлаа.
“Эрүүл мэндийн салбарын хөгжил хөтөлбөр-5”-ийн хүрээнд 2017 оны хоёрдугаар сараас Дорнодын Цус судлалын төвд хэрэгжиж эхэлсэн төслийн хүрээнд урд нь стандартын шаардлага хангахгүй 3-4 өрөөтэй байсан барилгыг засварлаж найман өрөө тав тухтай, цэвэр, аюулгүй орчныг бүрдүүлжээ. Ингэснээр өнгөрсөн жил цусны донор 309-өөр нэмэгдсэн байна. Өнгөрсөн нэг жилийн хугацаанд Дорнод аймгийн цус судлалын төв жилд найман төрлийн 300 л цус, цусан бүтээгдэхүүнийг 600 донороос авч бэлддэг болжээ.
Нийт 67 тоног төхөөрөмжийг 444 сая гаруй төгрөгөөр нийлүүлсэн нь үр өгөөжөө өгч байгаа аж. Тухайлбал, сийвэнг 80 градуст хөлдөөдөг хоёр хөлдөөгчтэй болсноор стандартын дагуу удаан хадгалах боломж бүрдсэн байв. Өмнө нь 40-50 нэгж сийвэнг гурван сар л хадгалдаг байсан бол одоо 240-250 нэгж сийвэнг 80 градуст хөлдөөж хоёр жил хадгалах нөхцөл бүрджээ. Хамгийн гол нь эмчилгээний яаралтай үед хөлдүү сийвэнгээ ахуйн аргаар гэсгээдэг байсан бол одоо стандартын дагуу гэсгээж 37 градус болгон тасагт шилжүүлдэг болсон нь цусны аюулгүй байдал талаасаа ч том дэвшил болсныг төвийн эмч, мэргэжилтнүүд онцолж байв.
Дорнод аймгийн эрүүл мэндийн газрын дарга Ч.Оюунаа “Яаралтай тусламжийн эм бэлэн байдлыг хангах цусны төвийг тохижуулахад хөрөнгө оруулсан Азийн хөгжлийн банкныханд дорнодчуудынхаа өмнөөс талархаж байна. Сүүлийн таван жил манай аймгийн төрөх эхийн эндэгдэлгүй ажиллаж байна. Гэвч төрөлтийн хүндрэл гардаг. Түүнд бэлэн байхад цусны төв чухал үүрэгтэй. Ийм сайхан стандартад нийцсэн төвтэй болоход тусалж санхүүжүүлсэн та бүхэнд баярлалаа” гэв.
Хэдий зүүн хязгаарт байдаг ч яг л Улаанбаатар хотын Цус судлалын үндэсний төвийн жижиг хувилбар шиг аймгийнхаа хэрэгцээг бүрэн хангаж чадахуйц жишиг төв болжээ. Төслийн хүрээнд ирсэн сийвэн шүүх Аферезийн аппараттай болсноор гурван донороос авдаг байсан цусны сийвэнг нэг донороос авах боломж бүрдсэн нь бас нэг дэвшил гэдгийг тэд хэлж байлаа. Ялтаст эс сэгсрэгч аппараттай болсноор 79 нэгж цус үйлдвэрлэж байгаа аж.
Төсөл хөтөлбөр ийнхүү амжилттай хэрэгжсэнээр Дорнодын цусны аюулгүй байдал 70 хувиар сайжирсан байна. Төрөхийн хүндрэл, осол гэмтэл, элэгний өвчлөлийн хүндрэлийн үед цус, цусан бүтээгдэхүүн их хэрэглэдэг учир цусны нөөц бүрдүүлэхэд анхаарч ажилладаг гэж цусны салбар төвийн эрхлэгч, их эмч С.Дэлгэржаргал ярьж байв.
Азийн хөгжлийн банкны суурин төлөөлөгч Ёлонда Фернандез Ломмен “Азийн хөгжлийн банкны санхүүжилтээр хэрэгжсэн энэ төсөл маш чухал үр өгөөтэй төсөл байсан. Анх намайг томилогдон ирж ажлаа хүлээн авсан өдөр Эрүүл мэндийн сайд дуудаж уулзсан юм. Сайд надад сайн, муу хоёр мэдээ дуулгасан. Манай төслийн хүрээнд Улаанбаатар хотод цус судлалын үндэсний төв нээлтээ хийсэн нь сайн ч, аймгуудын салбарын барилга, тоног төхөөрөмж нийлүүлэх ажил муу байгаа учир өнөөдөр хамт нээлтээ хийж чадсангүй гэсэн. Харин танай аймагт төсөл амжилттай хэрэгжсэнээр Улаанбаатарын Цус судлалын үндэсний төв шиг жижиг төвтэй болжээ. Хоёр хүрэхгүй жилийн хугацаанд цусны төвөө ийм сайхан болгоод явж байгаад баяртай байна. Азийн хөгжлийн банкнаас эрүүл мэндийн яамтай хамтран аймгуудын эмнэлгүүдэд ариутгалын тасаг байгуулж өгч байгаа. Энэ төслийн хүрээнд танай эмнэлэгт ариутгалын тасаг байгуулж өгөх болно” гэсэн юм.
Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин
