Р.ОЮУН

Хавар болмогц харшил хөдлөөд гэж ярих хүн олон бий. Тэд ихэнхдээ ургамлын болон тоос, ногооны харшилтай гэдэг. Гэвч юунаас харшилтай болсноо мэдэхгүй найтаалган, ханиаж, нулимс нь байнга гоождог хүмүүс хаана, хэнд хандахаа мэдэхгүй бие биеэсээ асуудаг.

ДЭМБ-ын судалгаагаар дэлхий дээр 220-250 сая хүн хүнсний харшилтай гэжээ. Энэ харшлаар өвчлөгсдийн тоо хөгжилтэй болон хөгжиж буй орнуудад өсч байгаагийн ихэнх хувийг хүүхдүүд эзэлж байна. Тиймээс    Дэлхийн харшлын байгууллагаас санаачлан, Монголын харшил судлалын нийгэмлэг хоёр дахь жилдээ “Харшилтай тэмцэх дэлхийн долоо хоног 2013” арга хэмжээг “Хүнсний харшил дэлхий дахинд тулгамдаж буй Эрүүл мэндийн асуудал” сэдвийн дор зохион байгуулж байна. Энэ талаар Монголын харшил судлалын нийгэмлэгийн тэргүүн С.Мөнхбаярлахтай ярилцлаа.

-Хүнсний харшил гэж байна. Яг ямар хүнсний бүтээгдэхүүнээс харшил авч байна вэ. Энэ талаар тодруулахгүй юу?

-Дэлхийн харшлын бай­гууллага нь эг­нээндээ 93 орны харшлын бай­гууллагыг нэгтгэсэн том бай­гууллага. 2005 оноос Дэлхийн харшилтай тэм­цэх долоо хоногийг тэм­дэглэж ирсэн. Энэ арга хэмжээг сүүлийн гур­ван жил манайд ам­жилттай хэрэгжүүлж байна. Дэлхийн уур амьсгалтай дуу хоолойгоо нэгтгэж байна. Энэ жилийн хувьд “Хүнсний харшил дэлхий дахины эрүүл мэндэд тулгамдаж буй асуудал” сэдвийн дор энэ сарын 8-15-ныг хүртэл зохион байгуулж байна. Энэ жил харшил, түүнээс урьд­чилан сэргийлэх талаар үйл ажиллагаа явуулж байна. Хүнсний харшил, эмийн харшил сүүлийн үед бидний санааг зовоож байна. Яагаад гэвэл эмнэл­зүйн шинж тэмд­гээрээ хүнд илэрдэг. Өөрөөр хэлбэл, харшлын өвчин хүндрэхэд хэдэн шалтгаан байдаг. Үүний нэг нь хүнс. Тухайлбал, төрөл бүрийн самрын харшилтай хүн Монголд их бий. Самар идэхэд харшлын шоконд орж хүндэрдэг эмгэг. Иргэдэд зориулж явуулах гэж байгаа сургалт эхлээд хүнсний харшил гэж юу вэ. Үүнээс хэрхэн зайлс­хийх вэ. Яаж оношлуулах талаар зааж сургах юм. Манайд хүнсний харшил түгээмэл байна. Бидний амьдралын хэв маяг, идэж байгаа хоол хүнстэй хол­боотой. Бид олон төрлийн хүнсний бүтээгдэхүүн хэ­рэг­лэдэг. Хүнсний бүтээг­дэхүүн дотроос сүү, өндөг, самар, далайн гаралтай хоол, хүнс, үр тарианы гаралтай гурилан бүтээг­дэхүүнүүд, амьтны га­ралтай махнаас ихэвчлэн харшил үүсдэг.

-Долоо хоногийн хуга­цаанд ямар ажил хийхээр төлөвлөсөн бэ. Хүмүүс хүнсний харшлаас өөрийгөө яаж урьдчилан сэргийлэх вэ?

-Эхний ээлжинд олон нийтэд харшлын талаар илүү ойлголт өгөхийн тулд зурагтаар хэд хэдэн нэвт­рүүлгийг зохион байгуул­сан. Дараагийнх нь мэ­дээж харшлын эмч нарын мэдлэг, чадвар өндөртэй, орчин үеийн анагаах ухааны тулгамдсан асуудлыг шийдэх төв­шинд хүртлээ бэлтгэгдсэн байх ёстой. Энэ утгаараа бид харшлын эмч нарыг сургах арга хэм­жээг зохион бай­гуулна. Иргэд эрүүл мэндийн бо­ловсролтой бай­вал өөрийгөө хамгаалах, урьд­чилан сэргийлэх та­лаар зөв ойлголттой болно. Тиймээс нөгөөдөр арьс, харшил, чих, хамар, хоолой, уушги, дотрын зэ­рэг нарийн мэргэжлийн эмч нарт зориулсан харшлын талаарх сур­галтыг ЭМШУИС-ийн Оюутны соёлын төвд зо­хион байгуулах гэж байна. Энэ сургалтад харшлын эмч нар болон судлаачид оролцон иргэдэд харшил гэж юу юм бэ, ямар шалт­гаанаас үүсдэг, ямар ямар харшлууд байдаг. Манай оронд ямар харшил нь илүү гарч байна. Түүнээс яаж урьдчилан сэргийлэх та­лаар сургалт, лекц ун­шина. Эцсийн дүнд хүн амын эрүүл мэндийн боловсролд харшлын тухай зөв ойлголттой болох. Тодорхой хугацааны дараа үр дүн гарна. Өөрөөр хэлбэл харшлын өвчин өндөр хөгжилтэй орнуудад хамгийн их тархалттай байгаа. Мөн вакумжсан амьдралын хэв маяг нэ­мэгдэхийн хэрээр харшлын өвчин нэмэгдэж байна. Манай орны хувьд харшлын өвчнийг нэ­мэхгүй байх. Энэ төвшнийг барих, хяналтад авах арга хэмжээг зохион байгуулах ёстой.    

-Тухайн хүн хар­шилтай болсноо яаж мэдэх вэ. Ямар шинж тэмдэг илэрдэг юм бол?

-Харшил олон төрлийн шинж тэмдгээр илэрдэг. Тухайлбал, амьсгалын замын, арьсны, холимог байдлаар ч илэрч болно. Харшил эмчлэгддэг ч эд­гэр­дэггүй өвчин.

Дэлхийн шинжлэх ухааныг 100 хувь эрүүл болгоод эдгээж чадахгүй байна. Ямар ч харшлыг эмчлэхэд үндсэн дөрвөн зарчмыг барим­талдаг. Нэгдүгээрт, өвч­төний сургалтын асуудал. Тухайн өвчтөн эмчтэйгээ харилцан ойлголцоод хамтарч өвчнөө эмчилнэ. Энэ зарчимд тулгуурласан сургалтыг явуулдаг. Хоёр­дугаарт, тухайн хар­шилтай хүний харшлын шалтгааныг мэдэж аваад түүнээс хэрхэн зайлсхийх аргаа олох ёстой. Тухайл­бал, тавдугаар сараас хус модны тоосжилтын үе эхэлдэг. Ийм харшилтай хүн модонд ургадаг жимс­нүүдийг идэхэд харшил нь сэдэрч улмаар хүндэрч астма болдог. Тий­мээс түүнийг мэр­гэжлийн эм­чид хэлж өгнө. Яагаад хусны тоосонд харшилтай хүн алим, лийр идэж болдоггүй талаар эмч зааж сургана. Үүнээсээ тухайн өвчтөн зайлсхийж чадвал шинж тэмдэг, зо­виур нь багасна. Гурав­дугаарт, эмийн эмчилгээ. Орчин үед дэлхийн харшлын эм­чилгээнд хэрэг­лэж байгаа сүүлийн үеийн эмнүүд манайд орж ирсэн. Эмч нарын хувьд эмийн сонголт харьцангуй сайн байгаа. Манай дотоодын эмийн үйлдвэр ч хангаж байна. Гаднаас импортын сайн эмнүүд ч орж ирж байгаа. Дөрөв­дүгээрт, дарх­лааны эмчилгээ байгаа.

-Монголчуудын хувьд улирлын чанартай харшил их гардаг. Энэ талаар та ямар бодолтой байдаг вэ?  

-Шалтгаанаасаа ха­маа­раад харшлын өвчин улирлын чанартай то­хиолддог. Зуны улиралд буюу одоо тавдугаар сараас эхлээд ургамлын тоосжилтын үе эхэлнэ. Арав, арваннэгдүгээр са­раас эхэлж хотын агаарын бохирдолт, утаа ихэсдэг учраас астмын өвчлөл нэлээд нэмэгддэг. Хавар цас ханзарсны дараа агаарын тоос­жилтын хэмжээ нэмэгд­сэнээр амьс­галын замын, мөн нарны хэт ягаан туяаны идэвхжлийн үе байдаг. Иймээс нарны харшилтай хүмүүсийн харшил сэдэрдэг. Эмийн болон хүнсний харшилд улирал хамаардаггүй.

-Хаана очиж онош­луулж болох вэ?

-Улсын нэгдүгээр төв эмнэлэг, Арьс судлалын үндэсний төв, бүх хувийн хэвшлийн эмнэлэгт оношлогоо, шинжилгээ хийж байгаа. Нэгдүгээр эмнэлэгт өнөөдрийн байдлаар 8-10 мянган хүн үйлчлүүлж байгаагийн 30 хувь нь хүнсний хар­шилтай байна. Хамрын харшилтай хүмүүс тэр бүр эмнэлэгт хэвтэж эмч­лүүлээд байдаггүй. Энэ хүмүүсийн цаана ажил хөдөлмөрийн бүтээмж буурах, хичээл сургууль нь тасалдах зэрэгтэй холбоотой нийгэм, эдийн засгийн хохиролтой гэдгийг мэдэх учиртай.