Өрхийн анагаах ухаан ХХ зууны дунд үеэс эхлэн АНУ, Англи, Баруун Европын орнууд болон Австрали, Шинэ Зеланд зэрэг оронд эхлэн хөгжсөн түүхтэй. Тиймээс өрхийн эмчийн тусламж, үйлчилгээ нь өндөр хөгжилтэй орны иргэдийн өдөр тутмын амьдралын чухал хэрэгцээ болсон байдаг байна. Гэ­тэл манай улсад өрхийн эмнэлгийн үйл ажил­лагаа хүндээ хүрч үйл­чилдэггүй, чанаргүй, хүр­тээмжгүй байгааг иргэд шүүм­жилдэг. Тий­мээс “Өрхийн эрүүл мэндийн төвийн хөгжил, тусламж үйлчил­гээний шинэчлэл” сэдэвт улсын зөвлөгөөнийг энэ долоо хоногийн эхээр зо­хион байгууллаа. Өрхийн эм­нэлгийн ажиллах орчин нөхцлийг сайжруулах, хү­чин чадал, үйл ажиллагааг нь нэмэгдүүлэх хэрэгтэй гэдгийг салбарын сайд дүүргийн иргэдтэй уулзах үеэр хөндөгдөж байсан. ДЭМБ-аас Өрхийн эм­нэлгийн үйл ажиллагааг явуулахад нэг хүнд 50 мянган төгрөг ногдвол үйл ажиллагаа нь хэвийн, ча­нар хүртээмж нь сайжирна гэжээ. Тиймээс эрүүл мэндийн салбарын суурь ши­нэч­лэлийн хүрээнд хүлээгдэл, чирэгдэл, хүнд суртлыг арилгаж, хүртээмж, ча­нар, үр дүнг нь чухалчлан үзэх болно гэдгийг Эрүүл мэндийн сайд Н.Удвал хурлын үеэр онцолсон юм.  Энэ удаагийн зөвлө­гөөнийг өрхийн эм­нэлгийн тусламж, үйл­чилгээний чанар, хүр­тээмжийг сайжруулах, иргэдийн сэтгэл ханам­жийг дээшлүүлэх, асуудлыг цаг алдалгүй хамтран шийдвэрлэх, хөгж­лийн шинэчлэлийн стратеги, бодлогыг хэлэл­цэх зорилгоор зохион байгуулжээ.

Улсын хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулдаг 218 өрхийн эмнэлэг байдгаас нийслэлд 123, хөдөө орон нутагт 95 байдаг ажээ. Эдгээрийн 181 нь зо­риулалтын байранд ажил­лаж байгаагаас нийслэлд 110 хөдөө орон нутагт 71 нь байна. Мөн нэг өрхийн эмчид дунджаар 2731 хүн ноогдож байгаа нь нэг эмчид ногдох стандартаас 673 хүнд илүү үйлчилж байгаа аж. Тиймээс цаа­шид өрхийн эмчийн орон тоог нэмж ажиллуулах шаардлагтай байна гэдэгт хуралд оролцогчид санал нэгтэй байлаа. 

Мөн энэ үеэр нийс­лэлийн болон орон нут­гийн тэргүүний Өрхийн эрүүл мэндийн төвтэй та­нилцаж, туршлага со­лилц­сон юм. Эрүүл мэндийн яам, Азийн хөгж­лийн банк, Монголын өрхийн анагаах ухааны мэргэжилтнүүдийн холбоо хамтран зохион байгуулсан уг зөвлөгөөнд  шийдвэр гаргах төвшний болон хэрэгжүүлэгч, гүйцэтгэгч, Олон улсын байгууллагын төлөөлөл болон Өрхийн эрүүл мэндийн төвийн төлөөл­лөөс бүрдсэн 265 хүн оролцлоо.  

Мөн “Оны шилдэг Өрхийн эрүүл мэндийн төв”-ийг шалгаруулан ивээн тэтгэгч байгуул­лагын зүгээс нэг сая төг­рөгөөр, “Оны шилдэг өр­хийн эмч”, “Оны шилдэг сувилагч” нарыг тус бүр 500 мянган төгрөгөөр, “Настанд ээлтэй Өрхийн эрүүл мэндийн төв”-өөр гурван байр эзлүүлж өр­гөмжлөл мөнгөн шагна­лаар шагналаа. Энэ үеэр хөдөө орон нутгийн өрхийн эмчийн саналыг сонслоо.

Өвөрхангай аймгийн Арвайхээр сумын “Нарны дөш” өрхийн эмнэлгийн ахлах эмч Б.Чулуунцэцэг:

МАНАЙ ЭМНЭЛЭГ БҮХ ХҮНДЭЭ ХҮРЧ ҮЙЛЧИЛДЭГ  

-Өрхийн эмнэлгийн чанар, хүртээмж гэдэг асуудал сүүлийн үед олны анхаарлыг татах болсон. Энэ асуудал хөдөө орон нутагт ямар байна вэ?

-Орон нутгийн төв­шинд өөрийнхөө хэм­жээнд тодорхой үйл ажил­лагааг явуулж байр сууриа эзэлсэн. Орон нутгийн иргэдийн ихэнх нь өрхийн эрүүл мэндийн төвөөр үйлч­лүүлдэг. Манай аймгийн хувьд 40 гаруй мянган хүн амын 40 гаруй хувь нь өрхийн эмнэл­гээрээ тогтмол үйлч­лүүлдэг гэсэн судлагаа байдаг. Өрхийн эрүүл мэндийн төв нь анхан шатны тусламж үйл­чил­гээг үзүүлдэг учраас тухайн өрхийн бүх хүнд хүрч үйлчилдэг.

-Орон нутгийн хэмжээнд өрхийн эрүүл мэндийн төвийн үйл ажил­лагааг явуулахад тул­гардаг ямар бэрхшээл байдаг вэ?

-Энэ удаагийн зөв­лөгөөнд өрхийн эмнэлэг тэр дундаа орон нутгийн өрхийн эмнэлэгт тулгардаг асуудлыг удирдах албан тушаалтнууд хөн­дөж ярьж байгаад баяртай байна. Хөдөө орон нутагт нэн тэргүүнд тулгардаг асуудал нь санхүүжилт байдаг. Тухайн орон нутагт төсөвлөсөн мөнгө нь хүндээ хүрч үйлчлэхэд хүрэхгүй байх бэрхшээл гардаг. Мөн хүний нөөцийн хангалтгүй, хүн нэмж ажиллуулах гэхээр санхүүгийн боломж бай­даггүй. Хоёрдугаарт, тус­ламж үйлчилгээг өргө­жүүлж шинэ шатанд гар­гах хэрэгцээ шаардлага бий болсон байна. Үүний тулд хүний нөөцөө сургаж чадавхжуулж сургах, эмч, сувилагч нарын тоог нэ­мэгдүүлэх шаардлагатай.

-Нийслэлд өрхийн эмнэлгийн үйл ажиллагаа зогсонги байдалд байна. Иргэд анхан шатаа алга­саад хоёр, гуравдугаар шатны эмнэлэгт ханддаг гэсэн асуудал нэлээд яригддаг. Энэ асуудал хөдөө орон нутагт ямар байна вэ?

-Улаанбаатар хотод хүн амын төвлөрөл, хувийн хэвшлийн эмнэлэг олон байдаг гэдэг утгаараа хүмүүс хоёрдугаар шат­лалын эмнэлэгт үзүүлдэг байх. Нөгөө талаас ир­гэдийн хандлага, мэдээл­лийг өөрчлөх шаард­лагатай гэдэг нь харагдаж байна. Өрхийн эмч тухайн хүнийг өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх, өвчин туссан тохиолдолд бага шатанд нь зогсоох чадвартай гэдгийг иргэд мэддэггүй. Тиймээс хоёр, гуравдугаар шатны эмнэлэгт ханддаг. Хөдөө орон нутгийн хувьд бид чадлынхаа хэмээнд тус­ламж үйлчилгээгээ үзүүл­дэг. Гэхдээ хөдөө орон нутгийн эмч нарын хувьд гэрээр нь очиж үзэх тусламж үйлчилгээ илүү байдаг. Гэрээр үзүүлж байгаа иргэдийн ихэнх нь бага насны хүүхэд, өндөр настай, жирэмсэн эмэгтэй,эмзэг бүлгийн хүмүүс байдаг. ММСС-гаас хэрэгжиж байгаа хө­төлбөрийн хүрээнд 30-60 насны хүн ам хамрагдаж эхэлж байгаа нь өрхийн эмнэлгийн үйл ажил­лагаа, хүн амын хандлагыг сайжруулж байна.