/МЭӨ 480-400 он/

З.БАТЦЭЦЭГ

Хятадын агуу эрдэмтэн, нийгмийн ёс зүйн салбарын мэргэжилтэн, Күнзийн эсрэг үзэлтэн. Мо-Цыгийн амьдарч байсан цаг хугацааны талаар баттай мэдээлэл байхгүй. Гэсэн хэдий ч бүх эх сурвалжууд түүнийг МЭӨ V-р зуунд амьдарч, ажиллаж байсан гэдэгтэй санал нэгддэг. Эртний Хятадын түүхч Сима Цянь түүнийг Күнзийн дараа, МЭӨ V зууны 60-аад оноос хойшхи, МЭӨ V-IV зууны эхэн үед амьдарч байсан гэж үздэг. Үүнээс үзхэд Мо-Цы урт насалсан гэж хэлж болно. Мо Цыгийн төрсөн газар нь ч тодорхойгүй байна. Зарим эх сурвалжийн мэдээлснээр түүнийг Лугийн хаант улс, бусад хүмүүсийн үзэж байгаагаар Сүн хаант улсад, нөгөө хэсэг нь Жэн хотод төрсөн гэж үздэг. Гэвч ихэнх зохиолчид эртний Хятадын соёл, гар урлал төвүүдийн нэг Лугийн хаант улсыг түүний төрсөн газар гэж үздэг. Мо-цзы гар урчуудын гэр бүлээс гаралтай, сайн боловсролтой байсан. Шавь нар түүнийг "Багш нарын багш Мо" эсвэл зүгээр л "Багш Мо" гэж нэрлэдэг байв. Түүний нэр нь Ди юм. Тэрээр тухайн үеийнхээ соёлын бүхий л ололт амжилтыг мэддэг, ардын дууг сайн мэддэг хожим нь "Дууны ном" болгон эмхэтгэсэн. "Хуай Нан-цы" зохиолд бичсэнээр Мо-цы Күнзийн зургаан урлагийг судалсан боловч тэдний сургаалыг зан үйл ихтэй, сүр жавхлантай, шаардлагагүй гэж үзсэн.

"Хуай Нань-цы" номонд Мо-цы "Күнзийн сургаалд сэтгэл дундуур байснаа бичсэн “Күнзүүд гурван жилийн гашуудал, сүр жавхлантай оршуулга хийдэг учраас тариачид, гар урчууд сүйрч, тэднийг эд баялаггүй гуйлгачин болгосон. Мөн энэ номын "Яо лүэ" бүлэгт Мо Цы яагаад Ся гүрнийг (МЭӨ 2033-1562 он) шүтдэг  учир шалтгааныг тодруулсан болно. “Өөрөө их үерийн үеэр бүх хүмүүсийн өмнө зээтүү барин алхаж, голын ёроолыг цэвэрлэж, их зүйл хийсэн” гэж бичжээ. Байгалийн хүчтэй тэмцэлд олон хүн амиа алдсан. Тэнгэрийн эзэнт гүрнийг аймшигт гамшгаас аварсан домогт захирагч Юй нь Мо-цы болон түүний дагалдагч нарт нийтлэг эрх ашгийн төлөө тэмцсэн хүний ​​агуу жишээ болсон юм.

Доод давхаргаас гаралтай Мо-цы тэдний амьдралыг сайн мэддэг байв. Олны танил болсон ч, олон зуун шавь нарын хүндэтгэлээр хүрээлэгдсэн тэрээр даруухан, өөртөө шаардлага тавьдаг,  амьдралынхаа эцэс хүртэл суралцсаар байсан. Хүмүүст тусламж хэрэгтэй байгаа газарт тэрээр байнгын бэлэн байдгаараа ялгардаг байв. Күнзийг дэмжигч Мэн цы хүртэл: “Хэрэв Тэнгэрийн эзэнт гүрний ашиг тусын тулд өөрийгөө нунтаг болгон нунтаглах шаардлагатай байсан бол тэр үүнийг хийх байсан” гэжээ.

Мо-цы хамгаалалтын байгууламжууд болон хотын хэрмийг хамгаалах барилга барихдаа ур чадвартай байсан нь эртний олон номоор нотлогддог. Тэрээр даяанч байдлаар амьдарч байсан. Хань улсын түүхч Бан Гу хэлэхдээ “Мо-цыгийн хоносон байшингийн яндан хэзээ ч утаанд харлаж байгаагүй" гэжээ. Зовлон бэрхшээлээр дүүрэн урт амьдралынхаа туршид тэрээр олон хаант улсаар  зочилсон. Лу, Ци, Сүн, Жэн, Чү, Юэ гэх мэт хаант улсуудад тухайн үеийн нэр хүндтэй удирдагчид, эрдэмтэдтэй уулзсан.

Моист сургуулийн тэргүүний хувьд тэрээр МЭӨ 5-р зууны дунд үед асар их алдар нэрийг олж авсан байжээ. Энэ нь түүнд эрх баригчид болон язгууртнуудтай харилцах боломжийг олгосон юм. Домогт өгүүлснээр: Мо-цы ямар нэгэн захирагчийн ордонд ирэхдээ, зан үйлийн хөгжим, баяр наадам чимээг сонсвол тэргээ эргүүлээд ордонд ордоггүй байжээ.

Түүхэн нотлох баримтуудад Мо Цыг агуу сэтгэгч төдийгүй, мөн илтгэгч, хүндэт дипломатч гэж дүрсэлсэн байдаг. Ард түмний ашиг сонирхлын үүднээс тэрээр дайныг эсэргүүцдэг байв. Мо-цы Лу хаант улс руу дайрсан гэж Ци хаант улсыг буруутгадаг байсан. Тэрээр гайхалтай илтгэх чадварыхаа ачаар  Лу Янчэнг Чэн улс руу довтолхыг болиулж чадсан.

Мо-цыгийн хэлснээр Тэнгэрийн эзэнт гүрэнд тохиолдсон ядуурлыг таслан зогсоохын тулд “бүх нийтийн харилцан хайр, харилцан ашиг тусын тусламжтайгаар өөрчлөнө" гэжээ. Хэрэв Дундад улсын бүх хүмүүс бие биенээ хайрлах юм бол хүчирхэг нь сул доройг гомдоохгүй, баян нь ядуугаа дээрэлхэхгүй, зальтай нь мунхагийг хуурахгүй, Тэнгэрийн эзэнт гүрэнд хайр, дэг журам ноёрхвол эмх замбараагүй байдал арилна”.

Мо-цы “Бусад гүн ухааны сургуулийн үгээр миний үзэл бодлыг няцаах гэж оролдох нь өндөгөөр чулуу хагалах гэж байгаатай ижил. Тэнгэрийн эзэнт гүрний бүх өндөгийг хагалсан ч, чулуу бол чулуугаараа хагарахгүй үлдэнэ” гэжээ.

Эх сурвалж: www.polit.mn